Günümüzde Alanya ekonomisindeki kötü gidişin sebepleri ve krizden çıkışın reçeteleri araştırılırken, tarihte Alanya'yı sarsan ekonomik krizleri hatırlamakta fayda var. Tarihte yangınlarla ekonomisi yanmış Alanya, çok çetin var olma mücadeleleri vermişti

ESKİDEN beri Alanya'daki en sık uğrak yerlerimden biri Cuma Pazarı'dır. Çok eskilerden beri bu pazara ilk gidiş amacım, Küçükhasbahçe Mahallesi'nin Enişdibi Mevkii'nden komşum olan Sepetçiler'in merhum Sepetçi Hüseyin lakaplı Hüseyin Göker'den yoğurt almak içindi. Aynı zamanda pazar eksiğinin tamamlanması ile Cuma Pazarı'nda yıllardır esnaflık yapan dostlarımın ziyaretlerini yapmak içindi. Son ziyaretimde bu dostlarımın morallerinin son derece bozuk olduğunu gördüm. Alanya tabiriyle mırrıklarının gırık olduğunu gördüm. Kara kara düşünüyorlar. Üniversitede çocuk okutanlar var. Bu arada Cuma Pazarı'nın eski ahenginin, işlerinin söndüğünü görmek de beni üzdü. Bunun sebeplerinin iyi araştırılması gerektiği kanaatindeyim. Cuma Pazarı esnafı dostlarla hasbıhal ederken, "Geçmişte yaşanmış ekonomik krizleri zaman tünelinde değerlendirmemiz gerekir" diye söyledim. Alanya eski Alanya değil. Şimdilerde söylenenlere bakılırsa turizmde sıkıntı var, inşaat sektörü sıkıntılı, tarım da sıkıntılı. Bir Alanya tarihçisi ve araştırmacısı olarak ben şu kadarını söyleyeyim; bütün sektörlerde yapılan bariz hatalar var. Mesela turizmle alakalı olarak, merhum Galip Dere'nin deyimiyle, turizmi kuru üzümle karıştırdık. İnşaat işinde de 'Her şeyin fazlası zarar' prensibini çiğnedik ve sonuçta Alanya tabiriyle maldanda curruk olduk. Alanya ahvalinde kötü gidişin sebeplerini yetkililer, etkililer, sektör temsilcileri araştıradursun.


Ben bir Alanya Tarihçisi olarak olaya geçmiş zaman penceresinden bakarak, Alanya kent hafızasını harekete geçirmek istiyorum.


BİLİNEN İLK KRİZ 200 DÜKKANIN YANIŞI


Tarihler 1868 yılını gösterdiğinde Alanya çarşısında büyük bir yangın çıkıyor. Osmanlı kayıtlarına göre bu yangınlarda 200 dükkanın yandığı belge olarak ifade ediliyor. Bu yangından şehir haliyle sıkıntıya düşüyor. Daha sonraki süreçlerde de bu yangının sıkıntıları tekrarlanıyor.


ALANYA NARENCİYE FİDANLIĞI AÇILIŞI


İstiklal harbinden çıkmış bir ülkenin bir ilçesi olan Alanya, kendi çabalarıyla geçinebilmek için saygıdeğer çabalara imza atıyor. Ve 1936 yılında Alanya Narenciye Fidanlığı açılıyor. Bugünkü Oba'da hala gördüğümüz portakal, limon bahçeleri bu tarihlerden sonra oluşuyor.


1939-1945 yılları Alanya için sıkıntılı yıllardır. İkinci Cihan Harbi'nin sıkıntıları tüm dünyada olduğu gibi Alanya'da da kendini göstermektedir.


26 Haziran 1943'e gelindiğinde, Alanya Hükümet Konağı gece yarısı yakılıyor ve şehir her yönüyle bir buhranın içine daha sürükleniyor.


Alanyalı bu sıkıntıyı ekonomik olarak nasıl atlatacaktır? Karartma geceleri uygulanmaktadır.


ALANYA'DA KAPUT BEZİ DOKUNAN YILLAR


Merhum Mehmet Ali Kemaloğlu'nun çabalarıyla 1943 yılında Dokumacılar Kooperatifi 450 ortakla kurulacaktır. Merhum Mehmet Ali Kemaloğlu, kooperatif başkanıdır. En önemli yardımcısı da, halam merhume Mürüvvet Özer'in de kayınpederi olan, Yirik Muhtar lakaplı Mahmutseydi Muhtarı merhum Hasan Özer'dir. Dönemin İktisat Bakanlığı, kooperatif ortaklarına ikişer paket iplik vererek senede ortalama bir hesapla 320 bin metre kaput bezi dokutturacaktır. İşte bu kooperatif, Alanya insanına 2. Dünya Savaşı yıllarında iş vererek savaşın sıkıntılarının atlatılmasına yardımcı olmuştur.


ALANYA'DA SULU TARIMA GEÇİŞ


1948 yılında Alanya'nın doğusunda bulunan Dimçayı üzerine yapılan regülatör ile, buna bağlı olarak yapılan Dimçayı kanalı ile Alanya'da sulu tarım başlamış ve büyük çabalarla sıkıntıların giderilmesine çalışılmıştır. Alanya, ekonomik yönden bir kırılmayı da 1957 yılında yaşar. 1936 yılında faaliyete geçen ve şimdilerde yerinde Alanya Eğitim ve Araştırma Hastanesi olan Oba'daki yere açılan Alanya Fidan Üretme Çiftliği sayesinde, bir uçtan diğer uca muz, portakal ve limon bahçeleri oluşturulur. Böylelikle yerli Alanyalılar arasından muz ve narenciye tüccarları ortaya çıkar. Muz ve portakal bahçeleri tüccarlar tarafından gezilir, tarla veya bahçe sahibi ile gabala pazarlık yapılır, kapora verilir, ödeme planları yapılır. Haliyle bu tüccarların yanında çalışanlar da vardır. Yani istihdam yaratırlar. İşte, 1957 yılı kışı bu tüccarlar ve bahçe sahipleri tarafından talihsizliklerle doludur.


ALANYA'NIN BÜTÜN BAHÇELERİNİN DONUŞU


1957 yılı ocak ayında müthiş bir don olur ve bir gecede Alanya'nın bütün bahçeleri donar. Alanya'nın beli kırılır. Alanya, can evinden vurulur. Ve önemli tüccarlardan Alanya tabiriyle batmalar, yani ekonomik iflaslar olur. Haliyle bahçe sahipleri de büyük oranda bundan zarar görür.


Muz ve narenciye tüccarları genelde bahçelerin mallarını deniz yolu ile, sonra 50'li yılların ortalarından itibaren kara yolu ile İzmir'e, İstanbul'a, muz tüccarları da Adapazarı'na, Ankara'ya gönderirlerdi. Malların paraları komisyoncular tarafından bankalara havale yapılmak suretiyle alınırdı. İşte 1957 yılında yaşanan don olayından Alanya ekonomisi çok büyük etkilenecektir. Çünkü turizm yok, inşaat sektörü yok, bu yılda sadece ziraat, tarım vardır.


Namlı muz, narenciye tüccarları Sabri Şahmehmetoğlu, Yörükoğlu İbrahim Ağa, Hüseyin Şen, Develioğlu sülalesinin tüccarları, Kahyaoğlu (Keyaoğlu), Yirik Hasan, Ahmet Hacıince, Mustafa Kaptanoğlu, Mahmut Okşar, Sağlamlar sülalesinin tüccarları, Nazmi Doğan ve Şerif Turan gibi çok sayıda tüccar bu dondan etkilenecek ve toparlanmaları zaman alacaktır.


KÖRFEZ KRİZİNİN ALANYA'YI VURUŞU


Alanya iş çevreleri, sektörler, kötü etkilenmelerden birini de 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan Körfez Krizi'nde yaşayacaktır. Bu kriz 6 ay, 3 hafta, 5 gün sürecektir. Bu krizin etkileri, diğer krizlerde olduğu gibi Alanya'yı derinden sarsacaktır.


Şimdilerde Alanya Ticaret ve Sanayi Odası (ALTSO) koordinatörlüğünde tacirler, turizm sektörü yetkilileri, etkililer, şehrin dinamikleri, iki tane üniversite, Alanya ekonomisinde oluşan bu karamsar havayı dağıtmak için harekete geçmelidir. Ben tarihten örneklerle geçmiş krizleri anlatmaya çalıştım. Umarım ve dilerim; bu yazımda ders çıkarılacak taraflar vardır. Alanya ekonomisinin en kısa zamanda toparlanması dileğiyle...