Omurilik adıyla bilinen sinir yolları demeti ya da kablosu beyinden, omurların oluşturduğu kanal içinde omurga boyunca uzanır. Kanalın içinde kısa bir yol aldıktan sonra omurganın iki tarafından birer çift olmak üzere çıkar, gövdeye, kol...

Omurilik adıyla bilinen sinir yolları demeti ya da kablosu beyinden, omurların oluşturduğu kanal içinde omurga boyunca uzanır. Kanalın içinde kısa bir yol aldıktan sonra omurganın iki tarafından birer çift olmak üzere çıkar, gövdeye, kol ve bacaklara uzanır.
Omurga kemiği gerçekten şaşırtıcı bir mühendislik eseridir; bir yandan çok çeşitli hareketleri yapabilmeye olanak verirken, diğer yandan vücuda ve hayati yapılara (örn. içinden geçen sinirlere) destek olur. Omuriliğin en önemli görevi, beyinden gelen duyu ve hareket komutlarını kol ve bacaklara iletmektir. Aynı şekilde gövde, kol ve bacaklardan gelen uyarıların da beyne ulaşmasını sağlar.

OMURİLİK YARALANMASI NEDİR?
Omurilik, kemik kanalın içinde korunaklı bir durumda olduğu halde, düşme, çarpma, ezilme veya kırık gibi travmalardan zarar görebilir ve bunun sonucunda ‘omurilik yaralanması’ dediğimiz durum ortaya çıkar. Böylece beyinden gelen duyu ve hareket iletilerinin, o seviyenin altındaki vücut kısımlarına ulaşması engellenir ve bağlantı kopar. Omurilik hasarı bel bölgesinde ise bacaklarda kuvvet ve hareket kaybı görülebilir ve ‘Parapleji’ olarak adlandırılır.
Ülkemizde omurilik yaralanmalarının en önemli nedeni trafik kazalarıdır. Diğer nedenler arasında düşmeler, spor yaralanmaları, ateşli silah yaralanmaları ve enfeksiyonlar sayılabilir.
Ciddi bir yaralanma geçiren hastalara yapılan ilk müdahale çok önemlidir. Örneğin trafik kazası geçiren bir hastanın araçtan çıkarılması sırasında çok dikkatli olmalı, bel ve boyun aşırı bükülmemelidir. Böyle bir durumda, yetkili tıbbi yardım ekibi gelinceye kadar beklenmeli ve hasta kaza yerinden en yakın hastaneye nakledilirken bel ve boyun bölgesi uygun şekilde tespit edilmelidir.
Erken devrede ameliyatın gerekli olup olmadığı değerlendirilir. Ameliyattan sonraki dönemde ise mümkün olduğu kadar erken, hastanın henüz yatağa bağlı durumda olduğu günlerden itibaren rehabilitasyona başlamak gerekir. Hastalarda görülebilen sorunların başlıcaları şunlardır:
— İdrar yolu sorunları
— Kas ve eklem sorunları.
Hareket ve güç azlığına bağlı olarak kaslarda incelmeler, eklemlerde ise sertlik ve kireçlenmeler olabilir. Bunları önlemek için uygun egzersizlerin yanı sıra bir takım yardımcı cihazlar da kullanılabilir.

TEDAVİ
Omurilik hasarı geçiren bir hastanın rehabilitasyonu uzun ve zorlu bir süreci içerir. Hastanın yatış pozisyonu çok önemlidir. Duyu kaybı nedeniyle, fazla basınca uğrayan yerlerde kolayca yaralar açılabilir. Bası yarası denen bu sorundan korunmak için hastanın yatak içindeki pozisyonu belli aralıklarla değiştirilmelidir. Basıncı azaltmak için özel yataklar ve minderlerden yararlanmak da mümkündür, Ayrıca duyu kaybı varsa banyo yaparken sıcak su musluğunun fazla açık olmamasına dikkat edilmelidir.

FİZİK TEDAVİ REHABİLİTASYONUN ÖNEMİ
Sürekli yatmak zorunda kalan hastaların kaslarında incelme, eklemlerde ise sertlikler oluşması riski vardır. Bu nedenle henüz ayağa kalkamayan hastalarda yatak içinde pasif egzersizlere bir an önce başlanmalıdır.
Omurilik hasarının erken döneminde hastanın kol ve bacak kasları tamamen gevşek durumdadır. ‘Spinal şok’ adı verilen bu dönemden sonra yavaş yavaş kasların iç gerginliği artmaya başlar, zamanla kaslarda ‘Spastisite’ denilen aşırı kasılmalar da olabilir. Hastanın genel durumu uygun olduğu günden itibaren ayakta durma çalışmalarına başlamak gerekir. Günlük yaşantısını kolaylaştıracak hareketler ve transfer aktiviteleri öğretilir. Başlangıçta çok zor gelse de, bu çabalar sonunda etkisini gösterir ve hasta yeniden büyük ölçüde bağımsızlığını kazanabilir. Rehabilitasyonun asıl amacı hastanın yaşamını başkasına muhtaç olmadan sürdürebilmesi, ekonomik kayba uğramaması, yeniden çalışmaya başlaması ve toplum içinde her türlü etkinliğe katılabilmesidir. Bu amaca hizmet için iyi bir tedavi süreci çok önemlidir. Rehabilitasyon merkezinde uygulanan tedavi muhakkak konusunda uzman fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır. Şu an için Türkiye’de rehabilitasyon konusunda eğitim almış başka meslek grubu yoktur. Hastanın bağımsızlığını arttırmak ve rehabilitasyonu hızlandırmak için teknolojik yöntem ve sistemlerden de faydalanılabilir. Örneğin yürüme eğitimini kolaylaştırmak ve verimli hale getirmek için robotik yürüme cihazları vardır.
Omurilik yaralanması vücutta bir takım fonksiyonların kaybolmasına yol açmakla birlikte asla dünyanın sonu demek değildir. Omurilik yaralanmasının tedavi ve rehabilitasyonunda en önemli husus, erken dönemden itibaren bilimsel esaslara uygun tedavi ve rehabilitasyon programlarının uzmanlar tarafından planlanması ve hastanın buna harfiyen uymasıdır. Bu kurala uyulduğu takdirde omurilik yaralanmalı bir kişi, önemli eksiklikler olmadan yaşamını sürdürebilir ve toplum içinde pek çok etkinliğe katılabilir. Böylesine ciddi bir yaralanmadan sonra çok üst düzey yöneticilik yapan, hatta devlet başkanı olan, bilimde, sanatta ve sporda en üst noktalara erişebilen pek çok insan vardır ve bu insanların başarıları tüm insanlara örnek olmalıdır. Dört yılda bir tekrarlanan olimpiyat oyunlarının hemen ardından yapılan Paralimpik Oyunlardaki sporcuların çoğu omurilik yaralanmalı kişilerdir ve elde ettikleri sportif dereceler hayranlık uyandıran düzeylerdedir.