Ülkemizde engelli vatandaşlarımız ile ilgili genel sorunları azaltmak, topluma kazandırmak, gelişmelerini ve mutlu olmalarını sağlamak, mesleki rehabilitasyon ve istihdamlarını sağlamak veya artırmak için bir takım düzenlemeler yapılmıştır....
Ülkemizde engelli vatandaşlarımız ile ilgili genel sorunları azaltmak, topluma kazandırmak, gelişmelerini ve mutlu olmalarını sağlamak, mesleki rehabilitasyon ve istihdamlarını sağlamak veya artırmak için bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle engelli çalışan istihdamını sağlamak ve artırmak için, engeli istihdamına katkı sağlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine devletimiz tarafından; kuruluş sermayesi desteği, engelli ücret desteği, işletme giderleri desteği, sigorta prim teşviki, çevre temizlik vergisinden muafiyet, korumalı iş yeri indirimi uygulaması gibi mali ve vergisel teşvikler sağlanmıştır.
Korumalı iş yeri ise 26.11.2013 tarih 28833 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelikte “işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli bireylere istihdam oluşturmak amacıyla Devlet tarafından teknik ve mali yönden desteklenen ve çalışma ortamı özel olarak düzenlenen iş yeri” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımlamadan da anlaşılacağı üzere, korumalı iş yerleri esas itibariyle, normal emek piyasasında çalışabilmeleri, sahip oldukları özür türü ve yoğunluğu nedeniyle pek mümkün olamayanların, bir yandan mesleki rehabilitasyonunun sağlandığı, diğer yandan da bu kişilerin çalışma yaşamına katılımlarının sağlandığı özel olarak oluşturulmuş iş yerleridir.
Bir iş yerinin korumalı iş yeri statüsüne sahip olabilmesi için ise en az % 40 oranında zihinsel veya ruhsal engelli, Türkiye İş Kurumuna kayıtlı ve 15 yaşını bitirmiş olan niteliklere sahip en az sekiz engelli bireyin çalıştığı bir iş yeri özelliğine sahip olması gerekmektedir. Bununla birlikte, korumalı iş yeri statüsünün kazanılması için iş yeri sahibinin Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunması gerekmektedir. Ayrıca, korumalı işyerlerinde çalışacak engelli bireylerin sayısının toplam işçi sayısına oranı yüzde yetmiş beşten de az olamamalıdır.
Korumalı işyerlerine ilişkin vergi mevzuatımızda bazı vergisel teşvikler düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerden biri de hem Gelir Vergisi Kanunu’nda (GVK) hem de Kurumlar Vergisi Kanunu’nda (KVK) yer alan “korumalı iş yeri indirimi” uygulamasıdır. 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’a göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının % 100’ü oranında hesaplanan korumalı iş yeri indirimi; kurumlar veya gelir vergisi matrahının tespitinde, kurumlar veya gelir vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla indirilebilmektedir.
KVK’nun 10. maddesi ve GVK’nun 89.maddesinin bentlerinde konu ile ilgili yapılan bu düzenleme ise “01.07.2005 tarih ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’a göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının % 100’ü oranında korumalı iş yeri indirimi (İndirim, her bir engelli çalışan için azami beş yıl süre ile uygulanır ve yıllık olarak indirilecek tutar, her bir engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 150’sini aşamaz.), Bu bentte yer alan oranı, engellilik derecelerine göre % 150’ye kadar artırmaya veya tekrar kanuni oranına indirmeye Cumhurbaşkanı; bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın görüşünü alarak Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.” şeklindedir.
KVK ve GVK’nunlarında yapılan bu düzenlemeye göre, korumalı iş yeri indiriminin kapsamı sadece korumalı iş yerlerinde istihdam edilen, zihinsel veya ruhsal engelli ücretlilerin ücretinin %100’ünü kapsamakta olup, indirimin uygulanacağı sürede de kısıtlama yapılmış ve indirim süresi en çok beş yıl olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, yıllık indirilecek tutarın her bir engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 150’sini aşamayacağı, yani indirim tutarında maksimum bir sınır konulmuştur. %100 indirim oranını engellilik derecelerine göre % 150’ye kadar artırmaya veya tekrar kanuni oranına (%100) indirmeye Cumhurbaşkanı yetkili kılınmıştır.
Korumalı iş yeri indirimi tutarı nasıl hesaplanacak?
Kurumlar veya gelir vergisi matrahından indirilebilecek söz konusu indirim tutarının nasıl hesaplanacağını bir örnek yardımı ile açıklayalım;
ABC A.Ş., korumalı iş yeri statüsüne sahip bir işletme olup, faaliyetlerini Alanya’da yürütmektedir. İş yerinde toplan 15 kişi çalışmakta ve bu çalışanların 12’si zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlardan oluşmaktadır. Bu iş yerinde 8’den(yönetmeliğe göre asgari şart) fazla engelli çalışmakta olup, engelli çalışanların oranı ise 12/15= 0.80’dir. Bu çalışanların aylık brüt ücretleri ise 4.000 TL’dir. Buna göre korumalı iş yeri indirimi tutarı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Engellilerin yılık brüt ücret tutarı, 4.000 TL (Brüt ücret/Aylık) x 12 kişi(engelli) x 12 ay = 576.000 TL olarak hesaplanacaktır. Fakat, korumalı iş yerinde çalıştırılan zihinsel veya ruhsal engelli bir çalışan için indirimin sınırı yukarıda da belirtildiği gibi her bir engelli için asgari ücretin yıllık brüt tutarının en fazla % 150’sidir. Bu sınırı aşan tutar kurumlar vergisi (veya gelir vergisi) matrahından indirilememektedir. Buna göre ise 2019 yılı için belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarı 2.558,4 TL olup, %150’si ise 2.558,4 TL x%150 =3.837,6 TL olacaktır. ABC A.Ş.’nin 2019 yılına ait Kurumlar Vergisi matrahından indirilebileceği maksimum tutar ise 3.837,6 TL x 12 kişi x 12 ay= 552.614,4 TL olacaktır.
