Erken yaşlarda artan egzersiz şiddeti de doğal olarak bir kısım sorunları beraberinde getirmektedir. Dünya'da ortalama 4,5 milyon spor yaralanmasının yaklaşık yüzde40'ı 5–14 yaş grubu çocuk sporculara aittir. Çocukları bu yaralanmalardan...

Erken yaşlarda artan egzersiz şiddeti de doğal olarak bir kısım sorunları beraberinde getirmektedir. Dünya’da ortalama 4,5 milyon spor yaralanmasının yaklaşık yüzde40'ı 5–14 yaş grubu çocuk sporculara aittir. Çocukları bu yaralanmalardan korumanın en önemli yolu aileleri, eğitmenleri, konu ile ilgili kurum ve kişileri bu konuda bilinçlendirmektir.Aşırı yüklenmelere maruz kalan çocuklar sıklıkla erken yaşlarda bu aktivitelerini, yaralanma veya genel bıkkınlık nedeni ile bırakma eğiliminde olurlar. Yetişkinlerle karşılaştırınca çocukların dokuları daha narindir. Bu durum çocukların yaralanma riskini ve oranını artırmaktadır. Çocuklarda yaralanma oranı erişkinlerden daha yüksek olmasına karşın erişkinler kadar büyük yüklere maruz kalmadıkları için yaralanmaları sıklıkla erişkinler kadar ciddi değildir. Ayrıca çocukların yaralanmış kemikleri ve dokuları erişkinlerden daha hızlı iyileşmektedir. Çocukların kasları, tendonları, bağları erişkinlerle karşılaştırınca oransal olarak daha esnektir. Buna karşın kemikleri ve kıkırdakları daha zayıftır.
Her spor dalının kendine özgü yaralanma biçimi ve bölgesi olmakla birlikte en sık yaralanan bölgeler diz, ayak bileği ve ayaktır. Tek taraf ağırlıklı yapılan spor dallarında çalışmalar (örneğin teniste sağ kol) o tarafın kas, kemik yapısının diğer tarafa oranla aşırı gelişmesine neden olmaktadır. Bu da ilerleyen yaşlarda o sporcunun vücut üst bölümünde duruş bozukluğuna neden olacaktır ki bu da beraberinde omuz, sırt ve bel ağrısı gibi sorunları gündeme getirmektedir. Bu olumsuz etkiden kaçınmak için bu tür dallarda her iki tarafı eşit oranda çalıştırmak gerekir.
EN SIK SAKATLANMA NEREDE?
En sık ve en ciddi yaralanmalar kemik ve kıkırdaklarda gözlenmektedir. Yapılan sporlarda hızlı bir şekilde kuvvetlenen kaslar aynı hızda gelişmeyen kemikler üzerinde ciddi baskıya neden olur. Bu da özellikle kemik büyüme noktalarında sıkıntı yaratır. Örneğin dize yapılan ciddi zorlamalar veya yüklenmeler erişkinlerde ön çapraz bağ, yan bağlarda kopmalara neden olurken, benzer zorlanmalar çocuklarda diz ekleminde büyüme kıkırdağında hasarlaşmaya yol açmaktadır. Kemik büyüme noktaları geri kalan kemik bölgelerinden daha zayıftır. Adeta ıslak harç gibi kırılgandır. Dolayısı ile aşırı yüklenmeler ciddi hasarlaşma veya kırıklar olabilir. Hasarlaşan büyüme kıkırdağının vücut tarafından tamiri sırasında o bölgeye kalsiyumun birikir. Bu da büyüme kıkırdağının kapanması anlamına gelir ki büyümesinin durması ile sonuçlanır. Büyüme kıkırdağında meydana gelen bu tür yaralanmaların yüzde10'unda büyüme olumsuz etkilenir. Bu durum ileriki yaşlarda hasarlı ve hasarsız bacak arasında 1–2 cm uzunluk farkına da neden olabilir. Bazen de hasarlaşan alanda büyüme bölgesinin kapanmasına karşın hasarsız bölgede büyümenin bir miktar daha devam etmesi kemikte o bölgede şekil bozukluğuna neden olabilir. Çocuklarda kas, tendon ve bağlar kemikten daha güçlüdür. Ani, patlayıcı tarzda yapılan kasılmalar veya zorlanmalar ile tendonların kemikte yapıştıkları noktadan parça koparması (kopma kırığı) çocuk sporcularda karşılaşılan diğer bir aşırı zorlanma sorunudur. Örneğin futbol oynayan çocuklarda leğen kemiğinde birkaç değişik noktada olabilecek bu durum genellikle topa sert bir vurmayı takiben çıkan ani batıcı bir ağrı ile veya ağır şut çalışmalarını takiben günlerce devam eden sinsi bir ağrı ile kendini belli edebilir. Basketbol veya voleybol gibi sıçrama ağırlıklı sporları yapan çocuklarda ise dizin alt bölümündeki kemik boynunda ön bölgede hissedilen ağrı, yine futbol oynayan çocuklarda topuk kısmında denk gelen ağrı bu tip kırıkları düşündürmelidir. Günlük ve sportif aktivite ile ağrı kalkana ve kemik iyileşmesi tamamlanana kadar sportif aktiviteye ara verilmelidir. Sıklıkla birkaç aylık bir dönemi takiben aktiviteye geri dönülebilir. Eğer bu sorun ihmal edilirse sporcu performans kaybı ile birlikte sürekli ağrı çekecektir. Kemikte hissedilen ani, batıcı ağrı, şiş, hassasiyet olduğunda aktivite kesilmelidir. Kıkırdaklarının kan dolaşımı çocuklarda erişkinlerden daha iyi olmakla birlikte zorlanmalara karşı erişkinler kadar dayanıklı değildir. Bundan dolayı uzun süreli aşırı yüklenmeler veya zorlanmalarda kıkırdaklar kolaylıkla hasarlaşır veya parçalanırlar. Diz eklemi ve diz kapağı kıkırdakları en sık yaralanan yapılardır. Sıklıkla sporcunun spor yaşantısında ciddi kesintilere neden olur. Hatta birçok sporcu çocuk bu yaralanma yüzünden sportif hedeflerinden uzaklaşmak zorunda kalır. Çocuklarda ısı düzenleme ve uyum mekanizmaları yeterince gelişmediği için ısı stresini erişkinlerden daha çok hisseder ve etkilenirler. Aşırı sıcak ve nemli ortamlarda yapılan antrenmanlar çocuklarda ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Yaz ayları ile birlikte çocuklarda antrenmanları serin saatlere taşımak, süre ve şiddetini azaltmak gerekir. Susuzluk hissetmeseler de egzersiz sırasında ve sonrasında sıvı almalarına özen gösterilmelidir.
EN AZ RİSK HANGİ SPORDA?
Erken yaşlarda en sık tercih edilen spor dallarından biri olan yüzme tüm vücut kaslarının ve bütün vücut sistemlerinin çalıştığı çocuklar için ideal bir egzersiz tipidir. Yüzme yatay düzlemde yapıldığı için eklemlere yükün binmediği dolayısı ile eklem, kemik sorunlar yaşanmaz. Yüzücülerde görülen bir sorun ise yüzücü omuzu olarak ifade edilen omuz sıkışma sendromudur. Omuz ağrısı ile karakterize olan bu durumdan korunmak için egzersiz öncesi iyi ısınmak, takiben omuza dönük germe egzersizlerini yeteri kadar yapmak ve özellikle omuza yönelik kuvvet çalışmalarını ihmal etmemek gerekir.
NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?
Çocuklarda ortaya çıkabilecek yaralanmaları tahmin etmek ve gerekli önlemleri alma şansımız olmakla birlikte çocuk spor yaralanmalarını ortadan tamamen kaldırmak olası değildir. Öncelikle çocuğun şu anki fizik gelişimi ve o yaşlarda karşılaşılabilecek sorunlar ve büyüklüğü konusunda bilgi sahibi olmak gerekir. Çocukların spor yaptıkları ortamlarla (hava, zemin gibi) ilgili gerekli tedbirler alınmalı ve düzenlemeler yapılmalıdır. Kullandıkları top, raket, kayak gibi malzemelerin ağırlığı, büyüklüğü fizik yapılarına uygun hale getirilmelidir. Tekmelik, kulaklık, kask, dizlik gibi koruyucu malzemeler temin edilmeli ve kullanılmasına özen gösterilmelidir. Oyun kuralları çocuklara uygun hale getirilmelidir. Oyun ve antrenman süreleri, düzeyi grubun fiziksel kapasitesine ve fizik gelişimlerine uygun hale getirilmelidir. En ufak bir sorun tespit edildiğinde üstüne gitmeyip sorunun nedeni ve çözümü yoluna gidilmelidir. Erken yaşta başarı yerine uzun dönem başarı hedef alınmalıdır.