DHMİ, 2015 yılında havalimanları ve bağlı seyrüsefer yardımcı sistemleri istasyonlarında, gerek uçuş emniyeti açısından gerekse işletme hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kesintisiz sürdürülmesi amacıyla 450 milyon TL yatırım planladı...

DHMİ

, 2015 yılında havalimanları ve bağlı seyrüsefer yardımcı sistemleri istasyonlarında, gerek uçuş emniyeti açısından gerekse işletme hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kesintisiz sürdürülmesi amacıyla 450 milyon TL yatırım planladı (Yap İşlet Devret Modeli kapsamındaki havalimanlarında işletici özel şirketler tarafından yapılacak yatırımları hariç). DHMİ, ülkemizin en çok kar eden kamu kuruluşları içinde yer alıyor. Bu nedenle, yatırım harcamalarını da kendi öz kaynaklarından yani kazandıklarından karşılayabiliyor (2014 yılı gelir toplamı 3.300.176.379 TL, brüt satışlar 3.025.629.447 TL, dönem karı 918.922.711 TL ve dönem net karı 619.160.933 TL).

DHMİ yatırım programları incelendiğinde yatırımların genel olarak aşağıdaki konu başlıkları altında toplandığı görülmekte.

- Etüt proje işleri,

- İstimlâk harcamaları,

- Pist, apron, taksi yolları (PAT sahaları) yapımı (işaretleme, aydınlatma dâhil),

- Havalimanı tesisleri yapımı (terminal binaları, teknik blok/kule, itfaiye istasyonları yapımı, genel/özel maksatlı araçlar için garaj yapımı, vb.)

- Seyrüsefer yardımcı sistem (SSY) istasyonlar yapımı,

- Haberleşme sistemleri için tesis/alt yapı yatırımları,

- Elektrik/elektronik sistemler için tesis/alt yapı yatırımlar,

- Güvenlik sistem, teçhizat, vb. alımları,

- Bilgi işlem sistem, donanım, vb. alımları,

- Genel/özel maksatlı araç alımları,

- Havalimanı içi yol yapımları…

2015 yılı Yatırım Programı kapsamı yatırım konularına sırayla bakacak olursak, Etüt Proje İşleri kapsamında “Havalimanları Master Planlarının Yapılması, Hava Trafik Sistemleri AR-GE Projeleri, Hava Ulaşım Genel Etüdü ve Mânia Tespit Projesi” yer almakta. “Havalimanları Master Planlarının Yapılması” işi 2009 yılında başlamış ve bu kapsamda İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Muğla Dalaman ve Milas-Bodrum, Antalya, Trabzon ve Adana Havalimanları master planları Üniversiteler (ODTÜ ve KTÜ) tarafından yapılmıştı. Master planlama çalışmaları sonlandırıldığından yatırım ödeneği kalanının ne amaçla kullanılacağı belli değil. “Hava Ulaşım Genel Etüdü” uzun yıllar sonra tekrar yapılacak bir çalışma. Özellikle çok hızlı bir şekilde artmakta olan uçak ve yolcu trafiğini karşılayacak sistem yapısı ve alt yapı (yeni havalimanı, mevcutların geliştirilmesi, ulaşım bağlantıları, vb.) ihtiyaçlarının belirlenmesi açısından çok önemli. 2013 yılında başlatılması gerekiyordu, umarım bu yıl başlar. Diğer iki konudaki çalışmalar ise sürüyor.

İstimlâk işlerine gelince, bu konu DHMİ açısından oldukça hassas ve sıkıntılı. DHMİ, Yap İşlet Devret modeli kapsamında ihale ettiği yeni havalimanları, mevcut havalimanlarının gelişimi ve hava seyrüsefer yardımcı sistemleri yerleşimleri için istimlâk işleri yapıyor. Kamu tarafından yapılan diğer havalimanları için istimlâk işleri Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Alt Yapı Yatırımları Genel Müdürlüğü sorumluluğunda. 2015 yılına baktığımızda, 20’nin üzerinde havalimanında istimlâk işi olduğu görülüyor. En çok ödenek ayrılanlar ise; Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Adana Çukurova, İstanbul Atatürk ve Tekirdağ Çorlu Havalimanları. Ankara Esenboğa Havalimanı’nda yeni bir pist yapılacağını biliyoruz. Antalya Havalimanında ise iki paralel pist arasında kalan araziye yeni tesisler için ihtiyaç duyuluyor.

Pist, apron, taksi yolları (PAT sahaları) yapımına gelince. Beton veya asfalt, tüm kaplamaların belirli bir kullanım ömrü var. Havalimanlarındaki en hassas kaplama alanları ebetteki pistler. Tek piste sahip havalimanlarında ise, yapılacak onarım sırasınca uçuşlar kısmen veya tamamen aksayacağından işin planlamasının da çok dikkatli yapılması gerekiyor. PAT sahaları bakım-onarımlarındaki bir diğer hassas konu yer emniyetinin tam olarak sağlanması. Yer kazalarının olmaması açısından, notamlama, işaretleme ve yönlendirmeler çok önemli. Yatırım programlarında sadece yeni yapılacak PAT sahaları ismen belirtiliyor (2015’te sadece Diyarbakır Havalimanı). Diğer havalimanları için ortak yatırım başlığı açılıyor.

DHMİ son yıllarda, mevcut havalimanı terminallerin yenilenmesi (yenilerinin yapılması) işine büyük önem verdi. 2014 yılında, Kars, Ağrı, Van Ferit Melen (aks ilavesi), Balıkesir Koca Seyit, Mardin ve Konya Havalimanları terminal bina işleri tamamlanmıştı. 2015 ve devam eden yıllarda da, Diyarbakır (2015), Sinop (2017), Balıkesir Merkez (2018), Muş (2018), Kahramanmaraş (2018) ve Çanakkale (2017) havalimanları terminal işleri var (parantez içindeki yıllar, işin bitmesi öngörülen yılı gösteriyor). Bazı havalimanlarımız terminallerinde de, yatırım kapsamına girmeyecek yenileme/kapasite artırma çalışmaları yapılacak.

Teknik blok/kule, itfaiye istasyonları yapımı, genel/özel maksat araçları için garaj yapımı, vb. işler yatırım programlarında başlıklar olarak gösterilip detay belirtilmiyor. DHMİ, sürekli bir yenileme içinde. Mevcutlar yenileniyor, ya da ihtiyaca göre yenileri yapılıyor. Bu durum, itfaiye istasyonları yapımı, genel/özel maksat araçları için garaj yapımı ve seyrüsefer yardımcı sistem (SSY) istasyonlar yapımı için de geçerli.

DHMİ yatırımları içinde, Radar, ILS, VOR, DME, vb. SSY sistem ve teçhizat alımları ile diğer elektrik/elektronik sistemler önemli yer tutuyor. Uçuş emniyetinin sağlanması ile doğrudan ilgili bu yatırımların hassasiyetle gerçekleştirildiğini görüyoruz. Yine de, SMART Projesindeki (Türkiye’de hava trafik yönetim kaynaklarının sistematik modernizasyonu) gecikmeye değinmeden geçemeyeceğim. Uzun bir gecikmenin ardından nihayet bu yıl devreye verildi. Umarım uygulama süreci de sorunsuz sağlanır.

Havalimanları genel güvenliğinden – istisnalar hariç - DHMİ sorumlu. Havalimanı içinde tesisi bulunanlar (veya işleticiler) da kendi tesislerinin güvenliğinden sorumlu (örneğin; havalimanı terminal işeticileri, yer hizmet kuruluşları, ikram şirketleri, bakım kuruluşları, vb.). Bu durum işletme maliyetinin yanı sıra, güvenlik ekipmanları alımı bağlamında DHMİ için önemli bir yatırım harcamasını oluşturuyor. Havacılık son teknolojik uygulamaların (dünya uygulamalarına paralel) gerektiği bir sektör. Bu açıdan bilgi teknolojileri çok önemli. DHMİ kullandığı bilgi işlem sistem ve donanımlarını sürekli güncelliyor, geliştiriyor. Yatırımlar kapsamında bahsetmek istediğim son konu, uluslararası kurallar bağlamında havalimanlarında bulundurulması gerekli yangın söndürme araçları. Çoğu şehir belediyesinde dahi bulunmayan kapasitedeki bu araçlar milyon TL fiyatlı. Her yeni havalimanı açıldığında veya mevcut havalimanlarında iniş yapan uçak tipi büyüklüğü yükseldikçe yenileri gerekiyor.

Sizlere detaya girmeden DHMİ yatırımlarını açıklamaya çalıştım. Özetle, havalimanları pist, apron, taksi yolları, terminal tesisleri, teknik blok-kule, hava seyrüsefer yardımcı sistem/teçhizatı, haberleşme sistemleri, enerji, elektrik/elektronik sistemler, çevre koruma ile ilgili sistemler (atık su yönetimi, drenaj, çöp arıtma, vb), güvenlik sistem/teçhizatı, bilişim sistemleri ve işletme faaliyetleri için gereken genel/özel maksatlı araçlar (itfaiye, kar temizleme, vb) DHMİ sorumluluğunda. Tüm bunlar bizlerin hızlı ve güvenli/emniyetli uçuş yapabilmemiz için. Geçmiş yıllarda, tüm kamu kuruluşlarında olduğu gibi DHMİ yatırımlarında da sürekli aksama/gecikmeler yaşanırdı. Günümüzde, istisnalar hariç yatırımlar öngörüldüğü şekliyle tamamlanıyor. Aksini düşünmek zaten mümkün değil. Hızla gelişen/büyüyen sivil havacılığımızın sürdürülebilirliği için bu tüm karar vericilerin dikkat etmesi ve desteklemesi gereken bir durum.

Haftaya görüşmek üzere…