Yüzlerce binanın yerle bir olduğu ve 654 kişinin hayatını kaybettiği önce 7,2 daha sonrasında 5,6 büyüklüğündeki Van depremleriyle ilgili başlatılan soruşturma tamamlandı. Deprem sonrası enkaz yığınına dönüşen binaların kolonlarında...

Yüzlerce binanın yerle bir olduğu ve 654 kişinin hayatını kaybettiği önce 7,2 daha sonrasında 5,6 büyüklüğündeki Van depremleriyle ilgili başlatılan soruşturma tamamlandı. Deprem sonrası enkaz yığınına dönüşen binaların kolonlarında demir ve çimento yerine briket kullanıldığı ortaya çıktı.
Van’daki depremin ardından savcılık; yıkılan binaların müteahhitleri ve ruhsat veren tüm ilgililerle yapı denetim elemanlarını da kapsayan bir soruşturma başlattı. Enkazlar, numaralandırılarak numuneler alındı. Enkazlarda ciddi ihmaller ortaya çıktı. Hazırlanan raporda, binaların inşasında yapılan hatalara ve ihmallere dikkat çekildi. Yerle bir olan binaların birçoğunda malzemenin eksik kullanıldığı vurgulandı. Raporda birçok yapının birbirine olan zorunlu teknik uzaklığın ve yüksekliğin dikkate alınmadığını ve bunun bazı sağlam inşa edildiği düşünülen binalara da zarar verdiği kaydedildi.
BİNANIN SAĞLAMLIĞINDAN SONRA, EN ÖNEMLİ KONU BAKIMIDIR
Van'da meydana gelen depremler sonrasında bina güvenliğinin yanı sıra bina bakımı da gündeme geldi. Betonarme binanın taşıyıcılığını sağlayan bu iki unsur Beton ve demirdir. Bunların standartlar dâhilinde hesaplanması ve uygulanması gerekiyor. Bu işlem doğru yapılmazsa yalnızca bakımla bina güçlendirilemez. Bakımla binanın taşıyıcı sisteminin zayıflaması önleyebilir. Yıllar geçtikçe betonun dayanıklılığını kaybetmemesi ancak yapım sırasında alınan önlem sağlanabilir. Bu sonradan düzeltilebilecek bir durum değildir.
DEMİR KOROZYONA MAĞDUR KALMAMALI. KOROZYON VAR İSE, BİNADA SORUN VARDIR
Bakımla alakalı olarak en kritik önlem inşaat demirinin korozyona uğramaması sağlanmalıdır. Daha çok bodrum katlarında, rutubetli alanların sürekli rutubet halinde kalması bir dönem sonra beton içindeki demiri paslandırır. Demirde de hacim genişlemesi olur. Beton çatlayınca mevcut olan rutubetle birlikte demir daha fazla paslanır. Bu paslanma demir boyunca ilerler, binanın zeminindeki demir paslanmasına önlem alınmazsa demir pası çatıya kadar gider. Binaların rutubetten korunması için özellikle bodrum katlar ve dış cephelerin bakımı yapılmalı. Çatlayan su alan noktalar varsa ise, bu noktaların izolasyonlarının yapılıp rutubete karşı korunması öncelikli olmalıdır.
DEMİR BETONUN İÇİNDE GÖZÜKÜOR VE PASLI İSE SIKINTI VARDIR
Binanın bodrumundaki Ufak bir nem bile demirin mukavemetini azaltacaktır. Binada 14'lük demir kullandınız, eğer bu demirde paslanma var ise bu demirin mukavemeti 10’luk demirin seviyesine iniyor. Bina şayet zemine oturmayı farklı yapmışsa, yani bir taraf 4 cm. Öbür köşe 10 cm. oturmuşsa tehlikenin habercisi olabilir. Zaman içinde binalar zemine tamamen oturur. Bu oturma sırasında, Sıvası, duvarında olan çatlak önemli değildir. Ama eğer taşıyıcı sistemde çatlaklar oluştuysa binanın kesinlikle takviye edilmesi gerekir. Eğer bina Takviye edilmediği takdirde birinci sarsıntıda olmasa bile ikincisinde yıkılır. Van’da Bayram Oteli'nde bu durum yaşanmıştır.
BİNALARDAKİ ZEMİN SUYU DRENE EDİLMELİDİR
Binaların güvenliği için diğer önemli husus binalarda zemin suyu drenajıdır. Binanın temel altına giden suyun doğru drene edilmediğinde zamanla zemini yumuşatır, zamanla da çatlaklar meydana getirir. Bu betonun sağlamlılığını düşürür. Ayrıca 1990 öncesi binaların hiç birinde beton kalitesinin olmadığı bilinen bir gerçektir. Beton ve demir doğru kullanılsa da eğer binanın zemin hesapları yanlışsa bina zamanla kayabildiği gibi taşıyıcı kolonlarında çatlaklar oluşur. İçerisindeki demir zamanla paslanır mukavemetini kaybeder. Ufak bir sarsıntıda bina yıkılabilir.
BİNA YÖNETMENLİKLERE UYGUN İNŞAA EDİLMEMİŞSE. BEKLENEN SON EN UFAK SARSINTIDA GERÇEKLEŞECEKTİR
Betonarme binanın ömrü eğer usulüne göre yapılmış ise fazla 80 yıl olduğu ifade ediliyor. Bu noktada dikkatinizi çekmek isterim. Eğer tekniğine ve deprem yönetmenliğine göre bina inşa edilmemişse bu süreç, en küçük depreme veya titreşime kadardır. Usulüne ve yönetmenliklerine uygun binalarda betonarme ve demir yorgunluğuna karşı zaman zaman kontrol ettirilmelidir.
YAPABİLECEK GÖZLEMLER NELERDİR?
Depremde yaşanacak facialara karşı öncelik, binaların deprem yönetmeliğine uygun inşa edilmesi, statik yapılarının ve proje uygulamalarının doğru bir şekilde yapılması ve denetlenmesidir. Binanızda sağlamlık ve güvenilirlik olarak basit gözlemleri sizde yapabilirsiniz.
Binada çatlaklar var mı? Çatlak nerede oluşmuş? Taşıyıcı olan kolon ve kirişler bu çatlaklardan etkilenmiş mi? Binada ruhsatına aykırı olarak kat ilavesi yapılmış mı? Kolonlarda ve kirişlerde sıva dökülmüş, alt da demir gözüküyor mu? Binanızda özellikle var ise bodrum kat da rutubet ve nem var mı? Bodrumunuz da su birikiyor mu? Binanın zemin veya bodrum katında dekorasyon ve kullanış amacıyla kolon eksiltmesi yapılmış mı?
Bu gözlemlerinizden en az ikisi oluşmuş ise, çok fazla zaman kayıp etmeden önce resmi kurumlara, daha sonra ise eğer şayet ilgili iseler “kamu yararını” ön planda tutuyorlarsa, TMMOB’a bağlı İnşaat Mühendisliği, Mimarlar, Jeoloji Mühendisleri vs. odalarına başvurunuz.