Beslenme alışkanlıkları dünyada hızla değişirken, özellikle bitki bazlı beslenme modelleri son yıllarda büyük bir ivme kazandı. Bunların en katı ve en çok merak edilen biçimi ise %100 bitki bazlı vegan beslenme. Son 10 yılda vegan bireylerin sayısının %350 artmış olması, bu yaşam biçimine olan ilginin ne kadar büyüdüğünü açıkça gösteriyor.
Peki vegan beslenme gerçekten daha sağlıklı mı? Avantajları kadar dezavantajları var mı? Bilimsel veriler ışığında değerlendirelim.

Vegan Beslenmenin Olumlu Etkileri
Vegan bireyler, günlük olarak:
• Meyve,
• Sebze,
• Tam tahıllar,
• Baklagiller,
• Kuruyemiş ve tohumlar

gibi yoğun besin değerine sahip gıdaları daha fazla tüketir. Bu durum, sağlık üzerinde birçok olumlu etki yaratır.

Araştırmalar vegan beslenmenin:
• Kolon kanseri,
• Tip 2 diyabet,
• Obezite,
• Kardiyovasküler hastalıklar

gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların görülme sıklığını azaltabileceğini göstermektedir. Bunun temel nedeni; yüksek posa alımı, düşük doymuş yağ tüketimi, antioksidan zenginliği ve genel olarak daha sağlıklı yaşam tarzı davranışlarıdır. Ayrıca vegan diyetler genellikle diyet lifi, magnezyum, folik asit, C ve E vitaminleri, sodyum, demir ve fitokimyasallar açısından zengindir.

Vegan Beslenmenin Eksik Kalan Yönleri
Faydalarının yanında, vegan beslenmenin bazı besin öğeleri açısından risk taşıdığı da bilinmektedir. Yapılan çalışmalar veganların, aşağıdaki besinlerden daha düşük alım yaptığını göstermektedir:
• Kalori ve protein
• Doymuş yağ ve kolesterol
• D vitamini
• Kalsiyum
• Çinko
• İyot
• B2, B12 ve niasin
• Uzun zincirli omega-3 yağ asitleri (n-3)

Vegan bireylerde demir alımı yüksek olsa bile, bitkisel demirin biyoyararlılığı daha düşüktür. Bu nedenle yüksek alım her zaman ferritin değerlerine yansımayabilir.
Ayrıca B12, D vitamini, kalsiyum ve omega-3 yağ asitlerinin yetersizliği özellikle kemik sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir.

Gebelikte Vegan Diyet: Dikkat Gerektiren Bir Alan
Bilimsel yayınlar, gebelerde vegan diyet uygulandığında:
• Gebelik yaşına göre küçük bebek,
• Düşük doğum ağırlığı riskinin arttığını göstermektedir.

Bu nedenle vegan beslenmenin hamilelik döneminde mutlaka diyetisyen takibi ve düzenli beslenme planlaması gerektirir.

Denge Anahtar Noktadır
Vegan beslenme, doğru planlandığında pek çok sağlık yararı sunabilen güçlü bir beslenme modelidir. Ancak besin eksiklikleri açısından da risk taşıdığı unutulmamalıdır. Bu nedenle vegan bireylerin:
• B12, D vitamini, kalsiyum, omega-3, çinko ve iyot gibi kritik besinleri monitorize etmesi,
• Gerektiğinde takviye kullanması,
• Çeşitli ve dengeli bir bitki bazlı beslenme modeli uygulaması büyük önem taşır.
Tüm bu yararlı sonuçlara rağmen, genel öneri dengeli ve karışık (omnivor) bir beslenme modelidir. Her bireyin ihtiyaçları farklıdır; en sağlıklı diyet, kişinin fizyolojisine, yaşam biçimine ve sağlık durumuna göre uyarlanmış olan diyettir. Sağlıklı yaşam, doğru bilgiyle başlar. Ben de bu köşede, bilimin ışığında en güncel bilgileri sizlere sunmaya devam edeceğim.