SÜTÜN BESİN DEĞERİ Süt yaşamımızın vazgeçilmez besinlerinin ilk başında geliyor. Doğar doğmaz tükettiğimiz besin anne sütü. Ancak anne sütünün bulunmadığı durumlarda ve 2 yaşından sonra büyüme ve gelişmede önemli etkisi olan...

SÜTÜN BESİN DEĞERİ

Süt yaşamımızın vazgeçilmez besinlerinin ilk başında geliyor. Doğar doğmaz tükettiğimiz besin anne sütü. Ancak anne sütünün bulunmadığı durumlarda ve 2 yaşından sonra büyüme ve gelişmede önemli etkisi olan inek, keçi ve koyun sütü sıklıkla tercih edilen hayvan sütleridir.
Süt insanlar için vazgeçilmez bir besindir.
Çünkü içeriğinde bulunan kalsiyum, protein başta olmak üzere bebeklikten itibaren gereksinmemiz olan birçok besin öğesini içeriyor. Doğa besin öğelerini ideal bir kompozisyonla bize süt olarak sunuyor.
Süt, 40'dan fazla besin öğesini bir arada içeren en sağlıklı, doğal sıvıdır.
Sütün bileşimi besleme, iklim, hayvanın türü ve ırkı, hastalıklar, mevsim, laktasyon dönemi (süt verme dönemi) ve çevre faktörlerine göre değişebilmekle beraber;

Yüzde 5 karbonhidrat (süt şekeri laktoz),
Yüzde 3.3 protein
Yüzde 3.5 yağ,
Yüzde 87.3 su,
Yüzde 0.35 vitaminler,
Yüzde 0.75 minerallerden oluşur.
100 ml (1 küçük çay bardağı) tam yağlı sütün bileşimi
61 kcal Enerji
3.3 gr protein
4,7 gr karbonhidrat
3.5 gr yağ
60 mg A vitamini
0.032 mg D vitamini
1,56 mg C vitamini
0.04 mg B1 vitamini (tiamin)
0.2 mg B2 vitamini Riboflavin
0.9 mg Niasin
0.06 mg Vitamin B6
6 mg folik asit
0.4 mg Vitamin B12
120 mg Kalsiyum
95 mg Fosfor
0.05 mg demir
11 mg Magnezyum
0.4 mg çinko içermektedir.

Gördüğünüz gibi bir insana gerekli her tür vitamin ve minerali süt ve süt ürünlerini tüketerek alabilirsiniz. Ancak sütün içermediği önemli bir mineral vardır ki, bu da kan yapımını sağlayan demir mineralidir. Bu yüzden sadece sütle beslenen çocuklarda eğer diğer demir kaynaklarını (Et, yumurta, kurubaklagiller) yetersiz tüketiyorsa kansızlık görülebilir.

SÜTTE BULUNAN BESİN ÖĞELERİ VE YARARLARI

LAKTOZ (SÜT ŞEKERİ)
• Şekerlerin ortak özelliği enerji vermesidir. Yaşamak için gerekli olan enerjinin karşılanmasına laktoz önemli katkıda bulunur.
• Beyin ve sinir hücrelerinin oluşumu için gereklidir.
• Bağırsaklarda bulunan yararlı bakterilerin çoğalmasında ve zararlı bakterilerin yok edilmesinde dolaylı olarak rol oynar.
• Kalsiyum ve fosfor gibi bazı minerallerin emilimini arttırır. Bu sayede çocukların büyüme ve gelişmesinin sağlanması, kemik ve dişlerin oluşumu, kasların kasılıp gevşemesi gibi önemli rolleri bulunur.
• Laktozu sindirmeye yarayan laktaz enzim eksikliği bulunan kişilerde laktoz intoleransı dediğimiz durum gelişir ve sütün sindirilmesi güçleşir. Bu kişilerin laktozsuz sütleri tüketmeleri gerekir.

SÜT YAĞI
• Yağlar başta beyin hücreleri olmak üzere vücudun enerji gereksinmesini karşılar
• Hücre zarının yapısını oluşturur.
• Yağda eriyen A, D, E, K vitaminlerinin vücut tarafından en iyi şekilde kullanılmasını sağlar.
• Süt yağında bulunan fosfolipidler beyin ve sinir hücrelerinin yapılması ve çalışması için elzemdir.
• Süt yağı doymuş ve doymamış yağ asitlerinden oluşur. Bu yağların yeterli ve dengeli beslenmede büyük önemi vardır. Sütte bulunan yağ asiti türleri vücudumuzun işleyişi açısından ideal oranlardadır.
• Bir tür yağa benzeyen kolesterolün günlük en az 200 mg alınması gereklidir. Aksi halde karaciğer daha fazla kolesterol üretir. Bu durumda kalp damar hastalıkları riski artmaktadır. Bir bardak (200 ml) sütte 24 mg kolesterol bulunur.

SÜT PROTEİNİ
• Proteinler bir binanın tuğlalarına benzetilecek olursa, vücudumuzu oluşturan her bir hücrenin yapı taşı proteinlerdir. Deri hücresinden, kas hücresine, beyin hücresinden, kan hücrelerine kadar her hücrenin yapısında bulunur. Tepeden tırnağa insan vücudunun en temel bileşenidir.
• Proteinler amino asitlerden oluşur. 23 çeşit elzem (vücutta sentezlenemeyen, besinlerle alınması zorunlu olan) amino asit bulunur. Süt proteini elzem amino asitlerin hemen hemen tümünü içerdiği için yaşamsal rolü çok önemlidir.
• Sağlıklı beslenmede, büyüme ve gelişmenin sağlanmasında, enfeksiyonlardan korunmada, hücre yenilenmesinde proteinlerin yeterli miktarda besinler yoluyla vücuda alınması gerekir.
• Süt proteinlerinin biyoyararlılığı (vücutta kullanılabilirliği)yüksek olduğu için bitkisel kaynaklı besinlerde bulunan diğer proteinlere göre vücut tarafından daha kolay kullanılır.

SÜT MİNERALLERİ
Mineraller metabolizmanın sağlıklı bir şekilde çalışması için gerekli olan, enerji vermeyen besin öğeleridir. Sütte bulunan başlıca mineraller kalsiyum, fosfor ve sodyum ve potasyumdur.
En iyi kalsiyum kaynağı süttür.
• Kalsiyum ve fosfor yaşamın her döneminde kemik ve diş sağlığı için gereklidir. Özellikle çocukların kemik ve diş gelişimi yeterli kalsiyum alımına bağlıdır.
• Kemikler kalsiyumun depo edildiği vücudun iskeletini oluşturan dokulardır. Kemikler 25-30 yaşına kadar kalsiyum depolayabilir. Bu yaştan sonra ise depolama durur ve yeterli kalsiyum alınmazsa bu depolar kullanılmaya başlar. Kalsiyum kaybeden kemik dokusu zamanla daha kırılgan, güçsüz ve süngerimsi bir yapıya dönüşür. Osteoporoz yani kemik erimesi de denilen bu durum yaşam kalitesini düşüren, ciddi bir rahatsızlıktır.
• Kalsiyum yeterli olarak vücuda alındığında, kemikler kalsiyum kaybetmez ve yapısını korur.
• Kalsiyumun en iyi kaynağı süt ve süt ürünleridir. Özellikle süt kalsiyumunun tamamına yakını vücut tarafından kullanılır.
• 1 bardak sütte 240 mg kalsiyum bulunur. Yetişkinlerin günde en az 800 mg kalsiyuma gereksinimi vardır. Çocukluk, ergenlik, gebelik ve emzirme döneminde kalsiyum gereksinimi 1200 mg dır.

SÜT VİTAMİNLERİ
• Süt, sağlıklı beslenmek için gerekli olan, yağda ve suda eriyen vitaminlerin hemen hepsini içermektedir. Bazı vitaminlerden çok zengin olan süt bazı vitaminleri içerse de ihtiyacımızın tamamını karşılamaya yetmez.
• Riboflavinin (B2 VİTAMİNİ) en zengin kaynağı süttür. Beyin ve zeka gelişiminde çok önemli rolü olan B2 vitamini eksikliğinde çok ciddi sağlık sorunları ortaya çıkar.
• Sadece hayvansal gıdalarda bulunan B12 vitaminin en zengin kaynaklarındandır.
• Bağışıklık sisteminin korunmasında sütte bulunan vitaminlerin önemli rolü bulunur.

SÜTÜN YARARLARI
• Kemik erimesini (OSTEOPOROZ) önler.
• Enfeksiyonlardan korur.
• Sindirim sisteminin düzgün çalışmasını sağlar.
• Kabızlığı, ishali önler.
• Mide rahatsızlıklarını önler.
• Enerji verir.
• Kan şekerinin dengelenmesini sağlar.
• Kan basıncını ve kan elektrolit dengesini sağlar.
• Bazı kanser türlerinin oluşumunu önler.
Diş sağlığında önemli olan kalsiyum ve fosforu içerdiğinden diş çürümelerini önler.

SÜT TÜKETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKLİ ÖNERİLER
*Süt tüketemeyen kişiler sütten sindirimi daha kolay olan yoğurt, ayran, cacık ve yağsız çökelek veya süt tatlılarını bolca tüketmelidir.
*Özellikle çocuklar günde 3 su bardağı süt veya süt ürünü tüketmelidir.
*Yetişkinler günde 2 bardak tüketmelidir.
*Unutmayınız ki; özellikle bayanlarda 40-45 yaşlarına kadar süt, yoğurt tüketimi çok önemlidir. Çünkü bu yaşlara kadar kemiklerimizde biriken kalsiyum menapozla birlikte kemiklerden geri çekilmeye başlar. Yani menapoza girdikten sonra bol bol süt, yoğurt tüketmenin kalsiyum açısından pek bir faydası olmayacaktır.
*Eğer imkanımız varsa inek sütünü birinci elden alıp süzdükten sonra kaynamaya başladıktan sonra karıştırıp savurarak en 5 dakika kaynatmalıyız. Daha fazla kaynatma mikropları değil vitaminleri öldürür. Sütü kaynattıktan sonra aydınlıkta bekletmeyle B vitaminler azalır. Soğuk suda bekletilerek hemen soğutmalı ve yoğurt yapacaksak mayalamalı, diğerini de ağzı kapalı olarak buzdolabına kaldırmalıyız.