Bugün ki konumuz hepimizin sık sık duyduğu ve toplumumuzda çok sık görülen kansızlıkta (anemi) doğru beslenme olacak. Öncelikle kansızlık nedir ondan bahsedelim. Kanın yapısında bulunan kırmızı kan hücreleri, demir içeren ve hemoglobin...

Bugün ki konumuz hepimizin sık sık duyduğu ve toplumumuzda çok sık görülen kansızlıkta (anemi) doğru beslenme olacak.
Öncelikle kansızlık nedir ondan bahsedelim.
Kanın yapısında bulunan kırmızı kan hücreleri, demir içeren ve hemoglobin adı verilen protein yapılarından oluşur. Demir içeren hemoglobin yapıları kandan hücrelere oksijeni taşıyarak gıdaların yanmasını ve enerji elde edilmesini sağlar. Anemi, demir eksikliğine bağlı olarak kandaki hemoglobin miktarının azalmasıdır.
Özellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde anemi önemli bir halk sağlığı sorunudur. Dünyada; erkeklerin yüzde 20’sinde, kadınların yüzde 33’ünde, gebelerin yüzde 50’sinde ve çocukların yüzde 40’ında anemi görülmektedir. Ülkemizde ise çocuk ve adölesanlarda anemi görülme sıklığı yüzde 50 civarındadır.

Yaşa ve cinsiyete göre hemoglobin miktarı; erişkin erkeklerde 13 g/dL, kadınlarda 12 g/dL, 6 ay ile 6 yaş arası çocuklarda 11 g/dL, 6-14 yaşlarda 12 g/dL‘nin altı anemi olarak kabul edilmektedir.

ANEMİNİN NEDENLERİ NELERDİR?

-Beslenme ile az miktarda demir alınması,
-Bebeklerde ek besine geç başlama veya anne sütü yerine inek sütünün kullanılması,
-Vejetaryanlık; bitkisel kaynaklı besinlerin ağırlıklı olarak tüketildiği bir beslenme tarzıdır. Vejetaryan ise; bitkisel besinleri tüketen, hayvansal besinleri (kırmızı et, tavuk, balık, süt ve süt ürünleri, yumurta gibi) sınırlı miktarda veya hiç tüketmeyen kişilere verilen isimdir. Vejetaryanlikte demir kaynakları hiç tüketilmediğinden veya çok az tüketildiğinden dolayı kansızlık görülme sıklığı da artmaktadır.
- Hatalı diyet uygulamaları,
- Yeme bozuklukları,
Vücutta demir emiliminde bozukluk (kronik ishaller, enfeksiyonlar, sindirim sistemi bozuklukları),
-Kanamalar, yoğun adet kanaması, burun kanamaları, hemoroid, mide ya da bağırsak ülseri, polip, gastroenterial kanser gibi…
-Çocuklarda kurşun zehirlenmesi sonucunda da demir eksikliği anemisi görülür.
- Çay ve kahve tüketimi demir emilimini azalttığı için tüketilmemelidir. Eğer tüketilmek isteniyorsa yemeklerden 45-60 dakika önce ve sonra açık olarak tüketilebilir.
-Beslenme ile fazla miktarda kalsiyum alınması, etlerin kavrularak pişirilmesi, nitrat ve nitritin kullanıldığı sosis, salam ve birçok hazır besinin tüketimi alınan demirin biyo yararlılığını azaltır.

ANEMİ NASIL BELİRTİLER GÖSTERİR?
• Yorgunluk, halsizlik.
• Soğuk hissetme, üşüme.
• Baş dönmesi, sersemlik hali.
• Kalp atışlarının hızlı olması(taşikardi), bazen kalp çarpıntısını da görülebilir.
• Konsantrasyon azlığı.
• Kızgın, üzüntülü his ve depresyon hali.
• Solunumun rahat olmaması ve bazen nefes darlığı.
• Soluk cilt rengi, göz kapaklarının iç kısmı ve avuçlarda solukluk.
• Kırılgan, sağlıksız tırnak yapısı ve kaşık biçiminde tırnak görünümü.
.Küçük çocuklarda huysuzluk, sürekli ağlama ve toprak, buz yeme isteği
Ağız kenarlarında çatlaklar, tahriş olmuş dil.
• İleri derecede demir eksikliğinde ise toprak, buz, kireç, nişasta gibi maddeler yenebilmektedir.

KANSIZLIĞIN NEDEN OLDUĞU DURUMLAR NELERDİR?
• Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur.
• Gebelikte; anne ve bebek ölüm riskini artırmaktadır. Düşük doğum ağırlığına sahip bebek doğurma olasılığını artırır.
• Bebek ve çocuklarda; büyüme ve gelişme olumsuz etkilenir. Öğrenme, algılama güçlüğü ortaya çıkar. Fiziksel aktivitenin azalmasına neden olur. Dikkat dağınıklığı, ilgisizlik artacağından okul başarısında düşmeye neden olur.
• Yetişkinlerde ise; sürekli yorgunluk, halsizlik, uyku hali söz konusudur. İş verimi düşer.
*Kansızlık kilo vermeyi de yavaşlatır.
Kansız olduğunu bilen pek çok kişi demir ilaçlarını ‘İştahımı alıyor’ diye kullanmak istemez ama tedavi edilmeyen kansızlık ilerde beyin hasarı oluşturup unutkanlığın hastalık haline gelmesine (Alzahimer) sebep olabileceğinden kesinlikle tedavi edilmelidir.

DEMİRDEN ZENGİN GIDALAR NELERDİR?
Besinlerin yapısında bulunan demir 2 çeşittir.
1.Çeşit(Hem demir): Hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur.
2.Çeşit(Hem olmayan demir): Hayvansal kaynaklı bazı besinlerde ve bitkisel kaynaklı besinlerde bulunmaktadır. Özellikle ette bulunan demirin vücuttaki emilebilirliği yüksektir.
• Proteinden zengin besinler özellikle sırasıyla sakatatlar, dana eti, koyun eti ve tavuk eti hem demirden zengin besinlerdir hem de içerdikleri demir emilimi yüksektir.
• Etlerden başka iyi pişmiş olan kurubaklagiller, yumurta, kuru meyveler (özellikle kuru üzüm, kuru kayısı), pekmez, yeşil sebzeler (ıspanak), fındık, fıstık, susam, tahin gibi yiyecekler demirden zengindir; fakat bu besinlerdeki demirin emilebilirliği ete göre daha düşüktür.
Bu yüzden bitkisel kaynaklı demir içeren besinler demir emilimini arttıran bol salata veya portakal suyuyla beraber tüketilirse demirin kullanılabilirliliği artar. Bu besinler kalsiyum demir emilimini azaltacağından süt ve yoğurtla birlikte tüketilmemelidir.

BESİNLERDEKİ DEMİRİN EMİLİMLERİ NEDİR?
• Posa miktarı yüksek olan besinler fazla miktarda tüketildiğinde demirin vücuttan atımını hızlandırır. Bu yüzden posayla birlikte C vitamini alındığında posanın etkisini azaltır. Aşırı kansızlıkta kepekli ekmek tercih edilmemelidir.
• Mayalı ekmek tüketimi demirin emilimini artırdığı için tüketilmelidir. Mayasız ekmek olarak bilinen yufka veya lavaş ekmeği demir emilimini azaltır. Ayrıca kurubaklagillerin iyi pişirilmemesi demirin emilimini engellemektedir.
Bu yüzden her besin grubundan yeterli ve dengeli bir şekilde tüketilmeli, demir ihtiyacı dengeli bir şekilde karşılanmalı, öncelikle doktor tedavisi ile birlikte bir diyetisyenden yardım alınmalıdır.
Anemide de tıbbi beslenme tedavisi bireye özgüdür. Bu yüzden tedavinin etkili olabilmesi için beslenme programı bireyin alışkanlıklarına, tüketim durumuna göre diyetisyen tarafından yapılmalıdır.

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ TEDAVİSİ NASILDIR?
En iyi demir emilimi aç karnına alındığında gerçekleşir. Süt ve süt ürünleri demir emilimini olumsuz etkileyeceğinden ilaç ile birlikte alınmamalıdır. C vitamini demir emilimini artırırken hemoglobin üretiminde de önemli bir yeri vardır. Diyet ile alınacak miktar yeterli olmayacağından gebelik ve emzirme dönemi sırasında kadınların yeterli derecede demir desteği almaları gerekir. Ayrıca; demir ilaçlarının doktor tavsiyesi ile ve belirlediği dozlarda kullanılması gerektiği de unutulmamalıdır.