Alanya'da 70 yıl önce açılan Alanya Palas Oteli de kentsel dönüşüm rüzgarlarına kapılıyor. Alanya Palas kimleri ağırlamadı ki? İtalya Prensi Odes Kalşi Livio'dan, Yunanistan Prensi Pavlos'a, Başbakan Sadi Irmak'tan, Ali İhsan Sabis Paşa'ya, Vehbi Koç'a kadar çok sayıda ünlü Alanya Palas'ta kaldı. Şimdi Alanya tarihinde bir yolculuğa çıkıyoruz

ALANYA tarihine bir not düşüyoruz. Kentsel dönüşüm, şehrin bir bölümünün veya ciddi anlamda büyük bir kısmının, proje kapsamında, sistematik bir şekilde mevcut yapı stoklarının, olası depremlere karşı toprak zemininin ve üzerindeki yapının risk değerlerinin belirlenmesi için yapılan kamusal çalışmalardan biridir.
Bu çerçevede Alanya'da pek çok yapı yıkılıyor, çevresi ile birlikte yeniden şekillendiriliyor. Şehirleri şehir yapan yaşayan anılarıdır. Şehirlerin belleği vardır. Bu, kent hafızasıdır. Öyle yapılar vardır ki; şehrin tarihidir, kültürüdür, yaşama biçimidir. Her gün önünden geçtiğimiz bu yapılar bize geçmişten ses verir, anıları hatırlatır. İşte bunlardan biri de Kuyularönü Meydanı'ndaki Alanya Palas Oteli'dir. Ancak günümüzde otel olarak kullanılmamaktadır. Bu yapının geçmişine gittik; bakınız neler karşımıza çıktı:
Tarih yaşanmışlığın hafızasıdır. Alanya Palas Oteli'nin dili olsa da bir konuşsa. Palas, lüks ve büyük otel anlamındadır ancak burada bahse konu olan Alanya Palas öyle çok da lüks ve büyük bir yapı değildir. Alanya'da turiste daha önce seyyah denirmiş. Turizm ve turist kavramlarını, daha ziyade merhum Galip Dere'nin söyleyip, halkı buna alıştırdığı söylenir. Mesela "Kuru üzüm değil, bu yaptığımız turizm. Turizmi kuru üzüm zannetmeyin" gibi sözler hep buna yöneliktir. Yani turizm ve turistik kavramlarının sıkça geçtiği sözlerdir.
ALANYA PALAS'IN TARİHİ GEÇMİŞİ
Gelelim Alanya Palas Oteli'nin tarihi geçmişine.
Yıl 1951. Antalya bölgesinde ilk resmi otel Alanya'da açılır. Bu otel Alanya Palas'tır. Hem de büyük bir törenle açılır. Diyeceksiniz ki; daha önceden Antalya bölgesinde otel vardı. Evet vardı fakat hepsi evlerden bozma oteldi. Mehmet Çavuş'a (Temiz) ait Alanya Palas Oteli'nin açılışına dönemin Antalya Valisi ayrıca 10. Dönem Antalya Milletvekili Kenan Akmanlar da katılır. Ayrıca Antalya'dan tören kıtası gelir. Havaya ateş açılarak, kurban kesilerek şimdiki Kuyularönü Meydanı'nın karşısında açılır. Daha sonraları Antalya Valisi olan Niyazi Akı (1959) Alanya ziyaretinde "Mehmet Çavuş, bir otel telefonsuz olmaz" der. Böylelikle Alanya'da ilk defa jandarma ile bağlantılı sahra telefonu Alanya Palas Oteli'ne bağlanır. Böylece Mehmet Çavuş, Alanya'nın ilk telefonlu otelinin sahibi olma ünvanını da kazanır.
Damlataş Mağarası ile Alanya'nın ününü duyurduğu yıllardır. Özellikle astım hastaları Alanya'ya akın etmeye başlar fakat kalacak otel yoktur. İşte Mehmet Çavuş'un Alanya Palas'ı tam da bu sırada imdada yetişir.
ALANYA PALAS'TA KALAN ÜNLÜLER
Ünlülerden o kadar çok kalan olur ki; günlerden bir gün eski TBMM Başkanlarından Refik Koraltan, Antalya Milletvekili Ahmet Tokuş'un ve yine Antalya Milletvekili Burhanettin Onat'ın daveti üzerine Alanya'ya gelir. Mehmet Çavuş'un Alanya Palas Oteli'ne yerleşir. Otele geldiği ilk gün Koraltan, otelin sahibi Mehmet Çavuş'u temizlik yaparken görür. Mehmet Çavuş'la henüz tanışmadığından orada çalışan bir görevli zanneder. Mehmet Çavuş'a "Şu parayı al, bana bir paket Yeni Harman sigarası al gel" der. Mehmet Çavuş "Olur efendim ancak temizliğin bitmesinden sonra alayım" deyince Koraltan buna kızar ve "Şimdi istiyorum" der. Sonuçta kendisini tanıtır ve aralarında bir dostluk başlar. Ve bu dostluk sürer gider.
Ünlü yazar Yaşar Kemal de 1955 yılında Alanya Palas Oteli'nde 21 gün kalır. O dönem astım tedavisi için Damlataş Mağarası'na gelmiştir.
Ardından I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi ve Irak Cephesi'nin, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi'nin komutanlarından, Türk asker ve siyaset adamı Ali İhsan Sabis Paşa 1950'li yılların ortalarında Alanya Palas'ta uzun süre kalır. Paşa da astım tedavisi için gelmiştir. Hatta şöyle bir sözü vardır. "Galip Dere'ye iyi bakın, Galip Dere Alanya'nın şen bülbülüdür" dermiş.
Alanya Palas'ta yine ünlü işadamı Vehbi Koç da kalır. Yine 1950'li yıllardır. Koç, Kargı Çiftliği'nin sahibi Nedim İrengün'ün arkadaşıdır. Aynı zamanda Alanya eski belediye başkanlarından Hacı Hüseyin Okan'ın da arkadaşıdır. Kendisi İrengün'ün davetlisidir.
Eski armatörlerden Abdurrahman Yazgan da Alanya Palas'ın müşterisi olur ve uzun süre kalır.
Günlerden bir gün İtalya Prensi Odes Kalşi Livio Alanya'ya gelir. Alanya Palas'ta balayını geçirir. O dönemde Odes Kalşi Livio, Osmanlı Bankası ortaklarındandır. Yıl 1956'dır. Rezervasyonunu da Osmanlı Bankası'nın o zamanki Paris Şubesi'nden yaptırır. Eski İran Şahı Rıza Pehlevi'nin eski hanımı Süreyya'nın, Odes Kalşi Livio'nun ağabeyi ile bir dönem evlilik yaptığını da burada hatırlatalım.
İtalya Prensi, Alanya'daki günlerini av meraklısı olduğundan av ve geyik avı ile geçirir ve etrafa para saçar. Sandallar kiralar, cipler kiralar, yaylalara çıkar. Prensin avlarına bu işi iyi bilen Alanya'nın yerlilerinden Topal Hüsnü'nün oğlu, Alanya'nın efsane avcısı Hayri Emmi lakaplı Hayri Doğan rehberlik eder.
İtalyan prensin Alanya Palas'ta kalmasından en kazançlı çıkanlar da otelde çalışanlardır çünkü prens bol bol bahşiş dağıtmıştır.
Yine 50'li yılların sonlarında, sonradan başbakanlık da yapacak olan tıp doktoru Sadi Irmak Alanya Palas'a gelir. Geliş sebebi yine astım tedavisi içindir. Aksilik, otelde yer de yoktur. Mehmet Çavuş "Otelimizde yerimiz yok fakat isterseniz evimizde ağırlayabiliriz" der. Sadi Irmak o süreçte üniversitede görevlidir, kabul eder ve Mehmet Çavuş'un evinde 21 gün ağırlanır. Böylece aralarında bir dostluk oluşur. Mehmet Çavuş'un oğlu merhum Yücel Temiz'in İstanbul'da üniversite öğrencisi olduğu yıllarda Sadi Irmak İstanbul Üniversitesi'nde hocadır. Ordinaryus profesördür. Yücel Temiz, o günleri şöyle anlatmıştı:
"Beni özellikle her cumartesi yemeğe çağırırdı. Evi Pier Loti yakınlarındaydı. Gitmezsem arar buldurur ve muhakkak götürürdü. Bu, Sadi Bey Alanya'ya geldiğinde babamın gösterdiği konukseverliğin bana yansımasıydı."
Sonraki yıllarda Sadi Irmak, Tabii Senatör olacak (1974), dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilecek ve bir dönem Başbakanlık da yapacaktır. Ordinaryus Profesör olan Sadi Irmak, tüm dünya üniversitelerinde ders verebilecek kapasiteye sahiptir.
Yine Alanya Palas'ta, 1967'de yapılan Yunanistan Darbesi sonrasında Yunanistan'tan kaçan ve yatıyla Alanya'ya gelen Yunanistan Prensi Pavlos da kalacaktır.

ALANYA PALAS'IN YAPI ÖZELLİKLERİ

1951 yılında yığma bina olarak Alanya yapımı tuğla ile yapılan Alanya Palas, Alanya'nın eski efsane yapı ustası olan merhum Rıfat Usta (Düşünceli) tarafından yapılmıştı.
Bu oteli yaptıran, Alanya'da Mehmet Çavuş olarak bilinen Mehmet Temiz kimdi? Alanya'nın ilk gazete bayisi, ilk otelcisi, açtığı Memuriyen Kahvehanesi'nde İkinci Dünya Savaşı ajanslarını (haberlerini) akülü radyodan dinleten ilklerin adamlarındandır. Rumi 1322, Miladi 1906 Alanya doğumludur. Türktaş Köyü'nden Hamza Efendiler soyundandır. Askerde çavuş olmasından dolayı Mehmet Çavuş denmektedir. Askerlik sonrası kahvecilikle işe başlar.
1937 yılında Hacı Karanfiller'in Mehmet Efendi'nin kızı Fatma Hamide Hanım'la evlenir. Bu evlilikten 4 evlat sahibi olur. Bu evlatlardan İnşaat Mühendisi Yücel Temiz, işadamı Tuncer Temiz ve Hamza Temiz vefat etmiştir. Alanya'nın tanınmış ve sevilen mimarlarından Mustafa Temiz ise sağdır.
Mehmet Çavuş, 10 Haziran 1986'da vefat etmiştir. Mehmet Çavuş'un özellikleri çoktur. 18 Şubat 1935'te Atatürk'ün Alanya ziyaretine tanıklık etmiştir. Alanya Halkevi'nde başkanlık yapmıştır. Ayrıca 9 yataklı Alanya'nın ilk otelini de açmıştır. 1960'larda Alanya Turizm Derneği kurucuları arasında yer almıştır. Belediye meclis üyeliği de yapar. Alanya Halkevi'ne ilk defa tiyatro ekibi getirir. Özellikleri arasında kravatsız gezmemesi, başından fötr şapkayı eksik etmemesi ile de tanınır. Otelinde yer olmazsa konuklarını evinde ağırlardı.
Evet değerli dostlar, yapıların önünden her gün geçeriz de hiç anılarını, tarihini, yaşanmışlıklarını bilmeyiz. Kentsel dönüşüm rüzgarlarının estiği Alanya'da ve binaların hızla yıkıldığı günümüzde biz de Alanya Palas ismiyle açılan bu yapıya, bu otele ışık tuttuk.
Eski Alanya'ya ve onunla birlikte yitirilen değerlere, mazinin güzel anılarına selam olsun.