Unutkanlık 7’den 70’e hepimizin gündelik sorunu... İsimleri, telefon numaralarını, eşyalarımızı koyduğumuz yeri unuttuğumuzda, “Eyvah, bunadım galiba” deriz. Oysa günlük yaşamımızı ciddi biçimde etkilemeyen, bir süre sonra aklımıza gelen küçük unutkanlıklar normaldir. Yoğun stres, zihinsel yorgunluk, alkol gibi çeşitli etkenler de zaman zaman bu tür unutkanlıklara yol açabilir.
Alzheimer’de ise, ilerleyici nitelikteki unutkanlıklar ve diğer zihinsel bozukluklar, günlük yaşamı ciddi biçimde engelleyecek düzeydedir ve kesinlikle yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak kabul edilmemelidir.
Alzheimer Hastalığı, beynin, öncelikle hafıza olmak üzere, tüm bilişsel fonksiyonlarında ilerleyici kayba neden olan bir hastalığıdır. Halk arasında ‘’Bunama’’ tıpta da ‘’Demans’’ olarak bilinen bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici kayıpla karakterize bir hastalıktır.
Dünyanın değişik ülkelerinde yapılan çalışmalara göre bu hastalık 65 yaşın üzerinde yüzde 5-10 oranında görülmekte ve bu sıklık 65 yaşından sonraki her 5 yılda bir, ikiye katlanarak artıyor. 85 yaşın üzerinde ise her üç kişiden birinde Alzheimer hastalığına rastlanıyor.
Ülkemizde tahmini Alzheimer hastası sayısının 250 bin dolayında olduğu öngörülmektedir ve yaşlı popülâsyonun artmasıyla bu sayının da artması beklenmektedir. İlerleyen yaşla birlikte, Alzheimer Hastalığı’nın görülme sıklığı artar ancak, Alzheimer Hastalığı’nın, normal yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu olmadığı bilinmelidir. Normal yaşlanma sürecinde beyinde yapısal bir takım değişiklikler olur ama, bilişsel/zihinsel yetilerde belirgin bir kayıp söz konusu değildir. Alzheimer Hastalığı’nda ise, belirgin şekilde “yeni bilgileri öğrenme güçlüğü” vardır. Alzheimer Hastalığı bir ruh hastalığı değildir ama hastalığın seyri süresince psikiyatrik bulgular eklenir bu nedenle bir psikiyatri hastası ile benzerlikleri olabilir.
ALZHEİMER HASTALIĞI’NDA ŞU BOZUKLUKLAR GÖRÜLÜR
*Hafıza sorunları ve unutkanlık
*Karar vermede ve kelime bulmada güçlük
*Zaman ve mekânları karıştırma
*Soyut düşünceleri oluşturma beceriksizliği
*Konsantrasyon güçlüğü
*Eskiden kolay yapabildiği işlevleri yapma güçlüğü
*Kişilik ve davranış değişiklileri
*Alışılagelmiş işler ve sorumluluklardan kaçma
*Günlük yaşam işlevlerini etkileyecek düzeyde bellek kaybı
HASTALIK NASIL İLERLİYOR?
Alzheimer hastalığı çoğu kez yavaş yavaş ortaya çıkan unutkanlıklarla başlar. Zaman içinde başka zihinsel ve davranışsal bozukluklar da eklenir ve hastalar gündelik işlerini bile yapamaz hale gelir.
BAŞLANGIÇ EVRESİ
İsimleri, tarihleri olayları, eşyaların yerini unutma
Kelimeleri bulamama, yanlış kullanma
Soruları tekrarlama
Yolları, mekânları karıştırma
İşte verimliliğin düşmesi
Çevresine ve hobilerine ilgide azalma
Hastalığını kabul etmeme
ORTA EVRE
Unutkanlıklarda artma, yeni hiçbir şey öğrenememe
İnsanları tanıyamama
Yıkanma, giyinme gibi gündelik işlerde yardım ve hatırlatma ihtiyacı
Ruhsal ve davranışsal değişiklikler: Depresyon, uyku bozukluğu, hayaller görme, çabuk sinirlenme vb.
Amaçsız dolaşmalar
İLERİ EVRE
Ailesini bile tanıyamama
Yürüme, yemek yeme güçlüğü
Altına kaçırma
Ciddi davranış bozuklukları
Sonunda tam bakım ihtiyacı
ALZHEİMER VE BESLENME
Araştırmalar kolesterol, doymuş yağ ve enerji içeriği yüksek; posa, meyve ve sebze içeriği düşük olan bir beslenme tarzına sahip bireylerde Alzheimer hastalığı riskinin arttığını göstermiştir. Bu tarz bir beslenme düzeni, hastalığa neden olan beyindeki beta-amiloid adlı proteinin birikimini artırmakta ve sinir hücrelerine zarar vermektedir.
Serum folat, B12 ve B6 vitamin düzeyleriyle hafızanın ilişkili olduğu ve B grubu vitamin yetersizliklerinin de demansa neden olduğu kanıtlanmıştır.
Balık ve yağlı tohumlar gibi yağları içeren besinleri tüketmek de hafıza üzerine yararlı etki göstermektedir. Özellikle somon, alabalık gibi soğuk su balıkları, içerdikleri omega-3 yağ asitleri sayesinde beyini koruyucu etki göstermektedir. Haftada en az 1 kez balık tüketildiğinde Alzheimer riskinin yüzde 60’a kadar düştüğünü gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
Belirli besin öğesi yetersizliklerinin yanında şişmanlık da Alzheimer hastalığı riskini artırabilmektedir. Obezite, yüksek kalori ve doymuş yağ alımının Alzheimer riskini artırdığı bilinmektedir.
ALZHEİMERİN TANISI
Başvuracağınız hekim, zihinsel işlevler ve günlük işlerle ilgili sorular sorarak ve bazı basit testler uygulayarak hastalığı başlangıç evresinde bile büyük oranda saptayabilir. Ayrıca bunamaya yol açabilen başka nedenleri ayırt etmek için kan ve idrar tahlilleri, MR veya tomografi de gerekebilir.
“Bunama” ne yazık ki hala yanlış biçimde yaşlılığın doğal bir sonucu olarak kabul edildiğinden, yeterince ciddiye alınmaz ve doktora başvurmakta geç kalınır.
Oysa bunama hangi yaşta olursa olsun normal değildir. Bunama belirtileri gösteren hastanın mutlaka bir hekime götürülmesi, uygun bir teşhis sürecinden geçirildikten sonra da, gecikmeden tedavisine başlanması gerekir.