GENEL BAKIŞTrombo “pıhtı” demektir. Flebit bir bir ven enflamasyonudur. Tromboflebit, bir kan pıhtısının, genellikle bacaklarınızda, damarlarınızdan birinde veya daha fazlasında iltihaplanmaya neden olması ile meydana gelir. Ender durumlarda, tromboflebit (genellikle flebit olarak kısaltılır) kolunuzdaki venleri de etkileyebilir. Etkilenen ven, cildinizin yüzeyinde olabileceği gibi (yüzeysel tromboflebit), bir kasın içinde de (derin ven trombozu, veya DVT) olabilir. Derin bir damarda pıhtı oluşması, yerinden oynayan bir pıhtının akciğerlerinize ulaşarak atardamarınızı tıkaması da dahil olmak üzere (pulmoner ambolizm), ciddi sağlık sorunlarına yakalanma riskinizi artırır. Sebebi, genellikle uçakla veya araba ile yapılan uzun bir yolculukta devamlı oturmak veya ameliyat sonrasındaki yatak istirahatı gibi uzun süreli hareketsizliklerdir. Hareketsiz kalmak, venlerinizdeki kan akışını yavaşlatır ve bir pıhtı oluşmasına sebep olabilir. Felç, kanserin belli türleri ve östrojen kullanımı da tromboflebite sebep olabilir. Kan pıhtılaşmasına karşı kalıtımsal yatkınlığınız varsa tromboflebite yakalanma riskiniz yüksektir. Ağrıyı hafifletmek ve pıhtıların oluşması riskinizi azaltmak için kişisel bakım yöntemlerinden de yararlanabilirsiniz. İlaç tedavisi ve ameliyat da dahil olmak üzere, çeşitli tedaviler de kullanımdadır.
BELİRTİLER VE SEMPTOMLARI• Etkilenmiş bölgede sıcaklık, hassasiyet ve ağrı• Kızarıklık ve şişlik
Yüzeysel bir ven etkilendiğinde, cildinizin yüzeyinde kırmızı, sert ve hassas bir şerit var olabilir. Derindeki bir ven etkilendiği zaman, bacağınız özellikle yürürken veya ayakta dururken fark edilir şekilde hassaslaşabilir, acıyabilir veya şişebilir. Aynı zamanda ateş de oluşabilir. Buna rağmen, derin ven trombozu olan pek çok insanda belirtiler bulunmaz.
RİSK FAKTÖRLERİTromboflebit, bir kan pıhtısı yüzünden oluşur. Kan pıhtıları ise kanınızın düzgün dolaşmasını engelleyen her şeyden kaynaklanabilir. Aşağıdaki durumlarda tromboflebit riskiniz artar:• Arabada veya uçakta (devamlı oturduğunuz için) uzun süredir hareketsizseniz,• Ameliyat, kalp krizi veya bacak kırılması gibi olaylar sonrası uzun süre yatağa bağlı kaldıysanız.• Prokoagülanlar gibi kan pıhtılaşmasını (koagülasyon) sağlayan maddelerin kanda artışına yol açan, pankreas kanseri gibi belli başlı bazı kanser türleri geçirdiyseniz• Kol veya bacağınızda felçle sonuçlanan bir inme geçirdiyseniz• Tedavi amacıyla kalp pili veya merkezi damarların birinde ince, esnek bir tüp (kateter) taşıyorsanız. Bu kateter, kan damarının duvarını tahriş edebilir ve kan akımını azaltabilir.• Kalça veya bacaklarınızdaki ven basıncını arttıran hamilelik veya yeni doğum geçirdiyseniz.• Kanınızdaki pıhtılaşma faktörlerini arttırabilen oral doğum kontrol yöntemleri veya hormon replasman tedavisi kullanıyorsanız.• Ailede kan pıhtılaşmasına yatkınlık varsa.• Varisli venler mevcutsa. Genişlemiş yüzeysel ven (variköz venler) tromboflebite yol açabilecek pıhtılaşmalar gelişebilir.• Her ne kadar az rastlanan bir risk faktörü olsa da, bir damarda hasar (travma) oluşmuşsa.• Her ne kadar tromboflebit için az rastlanan bir risk faktörü olsa da, bir ven enfeksiyonu mevcutsa.
NE ZAMAN TIBBİ YARDIM ALINMALIEğer veniniz kırmızı, şiş veya hassas ise ve özellikle tromboflebit risk faktörlerinden bir ya da daha fazlasını taşıyorsanız doktorunuzla görüşün. Eğer damardaki şişme ve ağrı şiddetli ise ya da bunlara yüksek ateş veya nefes darlığı eşlik ediyorsa, acil servise başvurun. Bu semptomlar, yerinden çıkan bir kan pıhtısının kan dolaşımınız aracılığı ile akciğerlerinize gitmesi riskini artıran, derin damar trombozunun işareti olabilir.
TARAMA VE TEŞHİSDoktorunuz tromboflebit teşhisini koymak için, size yaşadığınız rahatsızlık ile ilgili sorular soracak, daha sonra durumdan etkilenen, cildinizin yüzeyine yakın olan herhangi bir damarı incelemeye alacaktır. Doktorunuz sizdeki damar trombozunun yüzeysel mi yoksa derin mi olduğunu belirlemek için, aşağıdaki yöntemlerden birini seçebilir:• ULTRASON. Çubuk benzeri bir aygıt (transdüser) bacağın üzerinden yüksek frekanslı ses dalgaları yollar. Ses dalgaları bacak dokunuzun içine girip dışarı yansıdıkça, bilgisayar ses dalgalarını bir video ekranına hareketli görüntüler olarak aktarır. Bu sayede bir pıhtı fark edilebilir.• VVENOGRAFİ. Ayağınızdaki ya da ayak bileğinizdeki geniş venlerden birine boyar madde (kontrast ajanı) enjekte edilir. X-ışını ile pıhtıları araştırmak için bacağınızdaki ya da ayağınızdaki venlerin görüntüsü alınır.• KAN TAHLİLİ. Akut tromboz görülen kişilerin neredeyse hepsinin kanında D dimer denen pıhtı çözücü bir madde bulunur. Bununla birlikte, D dimer seviyesi başka durumlarda da yükselebilir. D dimer için yapılan tahliller çok hassas olmasına rağmen sonuçları yine de kesin değildir.Eğer tromboflebit cildinizin altındaki yüzeysel bir vende oluşursa, nadir de olsa ciddi komplikasyonlar görülür. Bununla birlikte, eğer pıhtı derindeki bir vende oluşursa, ciddi komplikasyon oluşma riski çok yüksektir. Şu komplikasyonlar oluşabilir:• PULMONER EMBOLİ. Derin ven pıhtısının bir kısmı yerinden ayrılarak, akciğerinize doğru yola çıkabilir ve burada bir arteri tıkayabilir. Bu, hayati tehlike arz edebilecek bir durumdur.• KALP KRİZİ VEYA İNME. Eğer kalpte delik oluşumuna yol açan irsi sorunlar olan ventriküler septal defektiniz ya da atriyal septal defektiniz varsa, hareket eden bir pıhtı koroner atardamarlarınıza veya beyninize girerek, kalp krizine ya da inmeye sebebiyet verebilir. Bu türden bir komplikasyon, pulmoner ambolizm komplikasyonuna göre çok daha seyrek görülür. Derin ven trombozu, bacaklarınızdaki kapakçıkları da zedeleyebilir. Damarlarda, kanın adım adım kalbe doğru, yokuş yukarı, geri akmasını engellemeye yönelik kapakçıklar bulunur. Bacaklarınızdaki venlerin kapakçıkları düzgün çalışmadığı zaman birçok problem oluşabilir:• VARİKZ VENLER. Kanın belli bir yerde toplanması, venlerin balonlaşmasına ve variköz venlerin oluşumuna yol açar.• ŞİŞME. Bazı durumlarda, kanın belli bir yerde toplanması o kadar kötü hale gelir ki bacaklarınız şişer (ödem).• CİLT RENGİNDE BOZUKLUK. Cilt üzerindeki kronik şişme ve artan basınç sonucunda, cilt renginde pigmentasyon stazı denilen bir bozulma meydana gelebilir. Bazı vakalarda, cilt ülserleri oluşabilir.• DAMAR TIKANIKLIĞI. Derin ven trombozu sürekli tekrarlanıyorsa, vende kalıcı bir tıkanıklık oluşabilir.
ÖNLEMUzun bir uçuş veya otomobil yolculuğu boyunca hareketsiz oturmak ayak bileklerinde ve baldırlarda şişmeye sebep olabilir. Hareketsizlik, aynı zamanda bacaklarınızın venlerinde tromboflebit oluşum riskini arttırır. Bir kan pıhtısının oluşmasını engellemek için:• Yürüyüşe çıkın. Eğer uçuyorsanız, yaklaşık olarak her saat başı uçağın koridorunda yürüyün. Eğer araba kullanıyorsanız, saat başı durup arabanın çevresinde bir kaç tur atın.• Eğer oturduğunuz yerde kalmak zorundaysanız, bacaklarınızı düzenli olarak oynatın. Ayak bileklerinizi esnetin ya da ayaklarınızı önünüzdeki koltuğa doğru bastırın.6 saatten daha uzun süren uçuşlarda, derin damar trombozu riskinizi azaltmaya yönelik olarak ek önlemler alın. Bunlar aşağıdakileri içerir:• Belinizi sıkan dar kıyafetler giymekten kaçının• Dehidrasyondan kaçınmak için bol bol sıvı için• Baldırlarınızı saatte bir kez esnetinEğer derin damar trombozuna yakalanma riskiniz yüksekse, uçuşunuzdan önce doktorunuz ile konuşun. Doktorunuz aşağıdakileri tavsiye edebilir:• Kompresyon çorapları• Kalkıştan iki ila dört saat önce verilen düşük moleküllü heparinAspirin tavsiye edilmez
KİŞİSEL BAKIM• Günde iki üç kez, 15 ile 30 dakika boyunca ılık bir kumaşla sorunlu bölgeye ısı uygulayın.• Bacağınızı yükseğe kaldırın.• Non-steroid anti enflamatuar bir ilaç kullanın.• Tekrarlanmayı ve komplikasyonları önlemek için reçetelenmiş antikoagülan ilaçları kullanın.• Eğer bacağınız şişmişse yukarı kaldırın.• Doktorunuzun tavsiye ettiği konçlu varis çoraplarınızı her gün giyin.