Şeker, ya da bilimsel adıyla sakkaroz, yiyecek ve içeceklerde yaygın olarak kullanılan, tatlı ve çözünür bir karbonhidrattır. Çoğu bitkide bulunmakla birlikte, şekerin esas elde edildiği kaynaklar şeker kamışı ve şeker pancarıdır. Dünya genelindeki şeker üretiminin yaklaşık %70’i şeker kamışından sağlanır. Ancak şeker, protein, yağ, vitamin, mineral veya posa içermediği için “boş enerji kaynağı” olarak nitelendirilir.
Vücudumuzda Şekerin Yolculuğu
Şekerin türleri farklı şekillerde işlenmektedir. Fruktoz, fazla tüketildiğinde karaciğerde hızla yağa dönüşür ve depolanır. Glukoz ise insülin hormonu salınımını tetikleyerek fazla enerjinin yağa dönüşmesini sağlar. Kan şekerindeki ani yükselişler ve düşüşler, iştahı artırır ve zamanla insülin direnci gelişmesine, bu da obezite ve tip 2 diyabet riskinin artmasına yol açar.
Şekerin Vücudumuza Zararları
1. Kilo Artışı: Şeker, kan şekerini hızla yükseltip daha sonra düşürerek sürekli bir açlık hissi yaratır. Bu durum kilo alımını kolaylaştırır.
2. Cilt Sorunları: Aşırı şeker tüketimi vücudu susuz bırakır, cilt kuruluğu, pul pul dökülme ve erken yaşlanma belirtilerine yol açar.
3. Kalp ve Damar Hastalıkları: Şeker, tansiyon dalgalanmalarına, damar tıkanıklığına ve kalp hastalıklarına neden olabilir. Araştırmalara göre, günlük kalorinin %25’inden fazlasını şekerden alan bireyler, bu oranı %10 veya daha az olanlara göre kalp hastalıklarından ölme riskine iki kat daha fazladır.
Günlük Şeker Tüketimi Ne Kadar Olmalı?
Amerikan Kalp Derneği (AHA), günlük eklenmiş şeker tüketimi için şu kısıtlamaları önermektedir:
• Erkekler: 9 çay kaşığı (36 gram veya 150 kalori) altında
• Kadınlar: 6 çay kaşığı (25 gram veya 100 kalori) altında
Vücudun sofralık şekere ihtiyacı yoktur; günlük beslenme ile şeker ihtiyacı doğal olarak karşılanabilir.
Şeker Yerine Kullanılabilecek Alternatifler
1. Stevia: Doğal bir bitkisel tatlandırıcıdır, kan şekerini ve insülin seviyelerini olumsuz etkilemez.
2. Ksilitol: Şekere benzer tatlılıkta olup daha az kalori içerir ve kan şekerini yükseltmez.
3. Eritritol: Kalorisi yok denecek kadar azdır ve kan şekerini etkilemez.
4. Keşiş Meyvesi: Sıfır kalorili, antioksidanlar içeren bir tatlandırıcıdır.
5. Yacon Şurubu: Düşük kalori içeriğine sahiptir ve bağırsak bakterileri için faydalıdır.
Şeker Hastalığında Doğru Beslenme: Glisemik İndeks ve Besin Tercihleri
Diyabet, kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutulması gereken kronik bir hastalıktır. Beslenme planı, glisemik indeksi (Gİ) düşük besinlere odaklanarak yapılmalıdır.
1. Glisemik İndeks Nedir?
• Besinlerin kan şekerini yükseltme hızını ifade eder.
• Düşük Gİ (55): Bulgur, yoğurt, ıspanak.
• Orta Gİ (56-69): Esmer pirinç, tatlı patates.
• Yüksek Gİ (≥70): Beyaz ekmek, patates.
2. Beslenme Tavsiyeleri:
• Karbonhidrat Seçimi: Tam tahıllı ve düşük Gİ'li karbonhidratlar tercih edilmelidir.
• Protein ve Yağ Dengesi: Tavuk, balık, zeytinyağı gibi sağlıklı kaynaklara yönelin.
• Kaçınılması Gerekenler: Rafine şekerler, gazlı içecekler, şerbetli tatlılar.
Dengeli bir beslenme planı ile şeker tüketimini sınırlandırmak, obezite ve diyabet gibi hastalıkların önünü almakta kilit rol oynar. Şeker yerine doğal alternatifler kullanılabilir ve bireyselleştirilmiş diyet planları uzman desteğiyle uygulanabilir. Her şey küçük adımlarla başlar. Unutmayın: Hayat şekerden tatlıdır!