Çoğumuz romatizmayı yağmur yağmadan önce dizlerin sızlaması şeklinde bilmektedir. Ancak düşünüldüğü kadar masum değildir. Romatizma’’rheuma’’ kökünden gelir. Bu kelime herhangi bir vücut sıvısının akışını, kanın yürümesini ifade eder. Romatizma, kemikleri, eklemleri, eklem çevresi dokuları, hatta sinir köklerini etkileyen bütün hastalıkları adlandırmak için kullanılır. Bir başka deyişle, kaslarda ve özellikle eklemlerde kendini gösteren ağrılı hastalıkların genel adıdır.Genellikle el ve ayak eklemleri de dahil olmak üzere, simetrik olarak eklemlerde inflamasyon ve bunun sonucunda şişlik, ağrı ve zamanla eklem içinde hasara yol açan bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Romatizma birden fazla eklemi tutar. İki taraflı ve simetrik olarak başlar.
BELİRTİLER NELERDİR?
-Aniden aynı anda birden fazla eklemde inflamasyon ile ortaya çıkabilir.
-Çoğu zaman sessizce başlayıp çeşitli eklemleri etkiler.
-Vücudun sağ veya sol tarafında belirli bir eklem tutulmuşsa, aksi tarafta da aynı eklemde inflamasyon ortaya çıkar.
-El ve ayak parmakları, el bileği, dirsek, ayak bileği gibi küçük eklemlerde başlaması tipiktir. İnflamasyon olan eklemler, sıklıkla uyandıktan ya da uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra ağrılı ve sıklıkla tutuktur.
-Bazı hastalar öğleden sonraları kendilerini yorgun ve güçsüz hissederler.
-Etkilenen eklemler büyüyerek deforme olabilirler.
-Kimi eklemlerde kireçlenme gelişir ve belirli bir pozisyonda kalıp açılamazlar. El parmakları serçe parmağına doğru eğilir.
-Diz arkasında oluşabilen kistler, patlayarak ayaklarda şişme ve ağrıya neden olabilirler.
-Hastaların yüzde 30-40’ında genellikle hasta eklemlere yakın yerlerde, deri altında nodüller ortaya çıkar.
-Akciğer zarının ya da kalbin en dış tabakasının inflamasyonu (perikardit) sonucu göğüs ağrısına, solunum güçlüğüne ve kalp fonksiyonunun bozulmasına yol açabilir.
-Bazı hastalarda lenf bezleri şişebilir.
Romatizmayı diğer hastalıklardan ayırmak bazen zor olabilir. Aşağıdaki bulguları olan hastalarda romatizma olasıdır.
-Sabahları 1 saatten fazla süren tutukluk (en az altı haftadan beri)
-Üç ve daha fazla eklemde inflamasyon (en az altı haftadan beri)
-El, el bileği ve parmaklarda şişlik (en az altı haftadan beri)
Röntgen filminde karakteristik değişiklikler.
ÖNLEM VE TEDAVİ
Romatizmalı hastalarda tedavi çok yönlü yürütülür. Hastalara ilaç tedavileri yanında, bilinçlendirme, dinlenme ve egzersiz önerileri, başkalarına bağımlı olmalarını önleyebilecek destek araçlar sağlanması söz konusu olabilir.
Tedavi süreci baskılamak, hastayı aktif hale getirmek, tutukluk ve ağrıyı önlemek ve genel olarak yakınmaları azaltma amacına yöneliktir ancak tamamen hastalığı ortadan kaldırmaz.
Romatizmanın alevli döneminde; eklemlerde şişlik, ağrı, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı (yangı) olur. Bu dönemde eklem mutlaka istirahate alınmalıdır, gerektiğinde bu amaçla eklemi normal pozisyonunda tutacak ateller kullanılabilir.Önemli olan eklemin dinlendirilmesi ve fonksiyonel pozisyonda tutulmasıdır. Bu önlem alınmadığında hasta eklemini en ağrısız pozisyonda tutar bu da sonradan eklemin işlevini yapmasına engel olabilir.Bu nedenle istirahat sırasında eklem mutlaka fonksiyonel pozisyonda (iyileşme olduğunda görevini yapacak biçimde) hareketsiz bırakılır. Kesinlikle zorlanmaz, üzerine yük verilmez. Gerektiğinde destek cihazları (splint=atel) kullanılır. Örneğin bu bir diz ise; mutlaka bacak düz pozisyonda, dizi bükmeden tespit edilir. 2-3 haftada hastalığın alevli dönemi geçer eklemde herhangi bir sertlik olmaz. Dizin hareketliliği korunmuş olur. Ayrıca soğuk uygulama bu dönemde yapılmalı, yine bu dönemde sıcak uygulamadan kaçınılmalıdır.
Hastalığın alevli döneminde yapılan soğuk uygulama;
* Dolaşımı artırır,
* Kas spazmını çözer,
* Ağrıyı giderir,
* Ödemi azaltır.
Uygulamada genellikle buz torbası veya soğutulmuş jel torbaları kullanılır. Ya da bir havlu buzlu suyla ıslatılarak gerekli yere uygulanabilir. Soğuk uygulama duruma göre günde 5-6 kez 10-15 dakika sürelerle yapılabilir.
Sıcak uygulama kan dolaşımını artırır, kas spazmını çözer, ağrıyı azaltır. Ancak ödem varsa daha da arttırır. Bu nedenle romatizmal hastalıkların ağrılı döneminde sıcak uygulama yapılmamalı, kaplıca tedavisi uygulanmamalıdır. Sıcak uygulama hastalığın sessiz döneminde yapılır.
Sessiz dönemde egzersizler ön plana çıkmalıdır. Sessiz dönemde yapılan egzersizler eklem hareket açıklığını korumak ve çevresel kasları güçlendirerek eklemin yükünü azaltmak için yapılır. Egzersizlerin kolaylaştırılması için sıcak uygulamalar, derin ve yüzeysel ısıtıcılar, akım tedavileri gibi fizik tedavi materyallerinden yararlanılır.