Omuz eklemi karmaşık bir yapıya sahiptir. Ellerimizi çeşitli pozisyonlarda kullanmamıza imkan veren bir eklemdir. Omuz eklemi geniş bir hareket aralığına sahip olmasına rağmen çok sabit bir eklem değildir. Bu da eklemi oluşturan anatomik yapıların herhangi birinde sorun olması, eklem fonksiyonlarının problemli olmasına yol açar.
Omuz ekleminin sağlıklı fonksiyon görmesinde anahtar yapılar omuz manşeti (rotator kılıf) tendonlarıdır. Kolumuzu kullanmaya devam ettiğimiz sürece yıpranmaya aşınmaya maruz kalırlar. Rotator kılıf yırtıkları ciddi ağrı oluşturan bir yaralanmadır. Rotator kılıf yırtılınca omuzda güçsüzlüğe yol açar. Hastaları genellikle orta-ileri yaş grubundadır. Ancak özellikle travma sonrası rotator kılıf yaralanmaları her yaşta oluşabilir.
Rotator manşet zayıf kan akımına sahip bölgeler içerir. Kan dolaşımı iyi olan dokular, kendilerini tamir etmede daha başarılı ve hızlıdırlar. Rotator manşet içindeki kan akımı zayıf bölgeler; yaşlanmayla birlikte dejenere olmaya hassas bölgelerdir. Yaş ile artan dejenerasyon; orta yaş üzeri nüfusta rotator manşet yırtığının fazla olmasını açıklar. Sürekli bazı hareketlerin tekrarlanması dejenerasyon problemini hızlandırır. Baş üstü hareketleri sık yapan sporcularda oluşabilir. Fakat rutin olarak cam silmek, araba yıkamak, boya yapmak gibi omuz eklemini fazla kullandığımızda rotator manşet yırtığı oluşabilir. Aşırı güç kullanma veya yüklenme; zayıf rotator manşet kaslarını yırtabilir. Düşen ağır bir nesneyi yakalamaya çalışmak, kollar açıkken ağır bir cismi kaldırmak rotator manşet yaralanmasına neden olabilir. Yine omuz üzerine düşmek bu kas grubunda yırtığa yol açabilir. Yırtığa neden olan yaralanmalar her zaman hastada ağrı oluşturmayabilir. Yapılan araştırmalar; hafif derece rotator manşet yırtığı olan hastaların % 40’ının yırtık anını fark etmediğini ortaya koymuştur.
Tipik rotator manşet yırtıklı hasta grubu; orta yaş üzeri ve ara sıra omuz ağrısı problemi olan hastalardır. Bu hastalar ağır bir yük kaldırdıktan veya omuzlarını zorladıktan sonra kollarını kaldıramamak ve ağrı şikayeti ile başvururlar. Genç nüfusta da rotator manşet yırtıkları gelişebilir. Aşırı kullanma veya sportif aktivite ile yaralanma en sık görülen nedenlerdir.
BELİRTİLER
Rotator manşet yırtıkları; etkilenen omuzda ağrı ve güçsüzlüğe neden olur. Çoğu hasta ağrı nedeniyle o taraf omuz üzerine yatamadıklarından şikayetçi olur.
Bazı vakalarda rotator manşet kısmi olarak yırtılır. Omuzda ağrı olabilir ancak yine de hareketleriniz yeterli olabilir. Yırtık ne kadar genişse omzunuzdaki güçsüzlük o kadar fazla olur.
Rotator manşetin tam kat olarak yırtıldığı vakalarda; hareketlerde sınırlılık ortaya çıkar. Kolunuzu tam olarak yukarı kaldırmak mümkün değildir.
PARSİYEL (KISMİ) KAS YIRTIĞI NEDİR?
Parsiyel (kısmi) kas yırtığı maksimum kasılma veya gerilme sonucunda oluşur. Kas kasıldığında ağrı, belirgin kanama ve şişlik (hematom) mevcuttur.
TAM KAS YIRTILMASI NEDİR?
Kas yırtılması birdenbire olur ve buna ilgili kas gruplarında şiddetli ağrı eşlik eder. Kas bütünlüğü bozulmuş, ileri derecede kanama, şişlik (hematom), ağrı, kuvvet ve hareket kaybı mevcuttur. Kas yırtılmasının nedenleri iki tanedir:
a. Maksimal kasılmada hareket koordinasyonsuzluğu.
b. Sert (uzama yeteneğini yitirmiş) bir kasın şiddetli bir dirence karşı ani hareketi.
TEDAVİ
Cerrahi dışı tedavi: Ağrının ve inflamasyonun azaltılması tedavinin ilk amacıdır ve bunun için istirahat tavsiye edilmektedir. Rehabilitasyon için fizyoterapistiniz size bir program çizer. Soğuk ve sıcak uygulama ağrı ve enflamasyonun azaltılmasında yardımcıdır. Kolu başın üzerine kaldırma ve diğer omuz hareket aralığını arttırıcı egzersizler verilir. Daha sonra; omuz çevresi kasların kuvvetini arttırmak için güçlendirici egzersiz programına geçilir. Fizik tedavi süreci 6-8 hafta devam edebilir. Hastaların bir bölümü; bu süre sonrasında kollarını tam olarak kullanarak aktivitelerine dönebilirler. Cerrahi gerektirmeyen bir yırtığınız bile olsa uygulamanız gereken bir egzersiz programınız olacaktır. Fizyoterapistiniz; normal omuz fonksiyonlarınızı geri kazanmanız için size özel bir program belirleyecektir. Postür ve omuz dizilimi için egzersizler verecektir. Rotator manşet grubunun gücünün arttırılması ve omuz çevresi diğer kaslar arası dengenin sağlanması çok önemlidir. Ayrıca omzunuzdaki problemlerin ilerlememesi için günlük aktivitelerinizde yapmanız gereken değişiklikler hakkında bilgi verilecektir.
Omuz bölgesi problemlerinde sıklıkla başvurduğumuz yöntemlerden birisi de bantlama (taping) yöntemidir. Omuz ve çevresine uygun gerginlik ve yönlerde yapıştırıldığında omuz çevresi kaslarını destekler, travmalara karşı korur ve omuz kaslarının güçlenmesini sağlar. Son yıllarda profesyonel voleybolcular bu yönteme sıklıkla başvurarak spor hayatlarının ömrünü uzatmaya başlamışlardır.
AMELİYAT SONRASI FİZİK TEDAVİ
Eğer yırtık ameliyata gittiyse, ameliat sonrası fizyoterapi yavaş bir süreçtir. Tedavi periyodu 2-3 ay sürebilir. Tam düzelme ise 6 ayı bulabilir. Omuzda erken dönemde hareketi sağlamak ve arttırmak önemlidir fakat iyileşmekte olan dokuları koruma açısından dengeli bir rehabilitasyon programı uygulamak gerekir.
Cerrahi sonrası bir süre omuzu korumak için kol-gövde askısı takılır. Cerrahi sonrası erken dönemde ağrı ve şişliği azaltmak için soğuk uygulama ve elektrik tedavisi kullanılabilir.
Kapalı ameliyat sonrası rehabilitasyon hızlı ilerler. Hareket genişliğini sağlayan egzersizler ile başlanılır ve germe - güçlendirme egzersizleri ile devam edilir. Çok kısa zamanda çok fazla egzersiz yapmama konusunda dikkatli olmanız gerekir.
Omuzun ön kısmındaki kasların kesildiği ameliyatlar sonrası rehabilitasyon yavaş seyreder. Pasif egzersizler ile başlanır. Pasif egzersizler sırasında omzunuz hareket ettirilir fakat kaslarınız aktif olarak kasılmaz. Terapistiniz omzunuzu kontrollü bir şekilde hareket ettirir ve kolunuz gerer. Bu pasif hareketleri evde nasıl yapacağınız anlatılır.
Aktif tedavi dönemi 3-4. Haftada başlar. Bütün hareket aralığında kendi kas gücünüzü kullanmaya başlarsınız. Hafif izometrik güçlendirici egzersizler ile başlanır. 6.haftada daha aktif güçlendirici egzersizlere başlanır. Egzersizler; rotator manşet ve omuz çevresi kaslarının kuvvetini arttırmaya odaklanır.
İş yaşamınızda veya spor aktiviteleriniz esnasında yaptığınız hareketlere benzer egzersizler gösterilecektir. İşiniz sırasında omzunuza çok fazla yük binmeyecek şekilde bir rehabilitasyon programı uygulanacaktır. İleride herhangi bir problem yaşamamanız için tedavi bitiminden önce hareketlerinizle ilgili tedbirler anlatılacaktır.