Herkese merhaba, bugün sizlere kambiyo zincirinin kıymetli evrakların en önemli halkası olan çeklerden bahsedeceğim.
- Çek bir ödeme aracıdır. Her ne kadar bankaya verildiğinde ödenmesi gerekse de piyasada vadeli olarak kullanılır. Kredi kartının yaygınlaşması ile beraber itibarı azalsa da taşıdığı şekil şartları ve kanunlardaki koruyucu hüküm sebebi ile yaygın bir şekilde kullanılmaya devam etmektedir.
- Çek defteri (çek karnesi) almak için istenen bilgiler bankaya göre değişiklik gösterebilir. Yine de bankaların başlıca istediği bilgiler şunlardır:
* İkametgah belgesi
* Kimlik belgesi
* Sabıka kaydı
Çekin düzenlenme biçiminden bahsedecek olursak, çekte üçlü bir ilişki söz konusudur. Keşideci çeki düzenleyen kimseye verilen isimdir. Çekte muhatap mutlaka bir banka olmak zorundadır. Çeki düzenleyen kişi yani keşideci çeki kanundaki şekil şartlarına uygun bir şekilde düzenler ve tahsil edilmesi için bir bedel belirler. Belirlenen bu bedelin lehtar olarak isimlendirilen üçüncü bir kişiye ödenmesi veya lehtarın çek bedelini tahsil edebilmesi amacıyla muhataba yetki verir.
Çekte vade yoktur bu sebeple biraz edildiğinde ödenen bir kıymetli evraktır. Ancak ödeme yerlerine göre çekte birtakım ibraz süreleri düzenlemiştir. Çek, keşide edildiği yerde ödenecekse ibraz süresi 10 gündür. Buradan anlaşılması gereken düzenlendiği yer ile ödemesinin yapılacağı bankanın aynı yerde olmasıdır. Aksi durumda yani keşide edildiği yerden farklı bir yerde ödenecekse ibraz süresi 1 aydır. Türkiye’de keşide edilen çek başka bir ülkede ödenecekse aynı kıtada bulunan ülkeler için ibraz süresi 1 ay, farklı kıtalarda yer alan ülkeler için ibraz süresi 3 aydır.
- Çekte zaman aşımı süresi ibraz süresinin bitiminden itibaren 3 yıldır. Zaman aşımına uğramış bir çeke ilişkin olarak icra takibi başlatılması mümkün değildir.
- Bununla beraber ibraz süresinin geçirilmesi durumunda çek mevzuatına özgü bir sebepsiz zenginleşme davası açma imkanı söz konusudur. Bu dava Türk Borçlar Kanununda düzenlenen sebepsiz zenginleşme davasından biraz farklıdır. İbraz süresini aşan kişi Türk Ticaret Kanunu m. 732 uyarınca sebepsiz zenginleşme davası açarak karşılıksız çek tahsili yapabilecektir.
- İbraz süresi içerisinde, bankaya ibraz edilmesine rağmen yeterli karşılığı olmadığından kısmen veya tamamen ödenemeyen çek türüdür. Karşılıksız çek düzenleme fiiline ilişkin cezai yaptırımlar Çek Kanunu’nun 5. Maddesinde düzenlenmiştir. bir yaptırımdan söz edebilmek için suç konusu çekin kanundaki şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş olması gerekir. Çekin karşılıksız olduğunun tespit edildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde icra ceza mahkemesine şikâyet yoluyla başvurulabilir. Karşılıksız olduğu tespit edilen çeki düzenleyen kişi hakkında şikâyet üzerine 1500 güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak hükmedilen para cezası, çekin tahsil edilemeyen kısmından daha az olamaz. Mahkeme yargılama sırasında koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek açma yasağı koyabilir.
Bu haftalık da sizlere çek ve özelliklerinden bahsetmeye çalıştım. Yeni yazımda görüşünceye dek hoşça kalın.