Hücreler bir sıvı ortamında bulunmaktadır. Hücrelerin arasında bulunan sıvının dengede kalabilmesi için bu sıvının sürekli süzülerek tekrar kana karışması gereklidir. Vücutta bu görevi lenfatik sistem sağlamaktadır ve bu sistemde taşınan sıvıya da lenf sıvısı adı verilmektedir. Normal bir insanda vücut ağırlığının 'ü kadar lenf sıvısı bulunur. Lenf sıvısının hareketi, toplardamarlardaki gibi iskelet kaslarının basıncı ve solunum hareketleriyle sağlanır ve kanın hareketine göre oldukça yavaştır. Çünkü lenf sistemine basınç yapan özel bir kalp ve atardamar yoktur. Lenf sıvısını taşıyan lenf kanalları ve lenf düğümleri hasara uğrarsa, veya doğuştan kusurluysa lenf sıvısı vücutta birikir. Bir bölgede biriken sıvı miktarı, lenfatik sistemin taşıma kapasitesinden daha büyükse lenfödem oluşur. Lenfödem, halk arasında bilinen adıyla “Fil Hastalığı”, lenfatik sıvının hücreler arası dokuda birikerek, sıklıkla kollarda veya bacaklarda, ara sıra da gövdede şişmeye neden olmasıdır. Lenfödem, venöz (toplar damar sistemi) yetmezlik sonucu oluşan ödemle karıştırılmamalıdır. Bununla beraber tedavi edilmeyen venöz yetmezlik kombine venöz-lenfatik sistem yetmezliğine dönüşebilir.
Lenfödemin Belirtileri Nelerdir?
Lenfödem hemen gelişmeyebilir, bazen lenfatik sistemde olan yaralanmayı takiben 15 yıl veya daha uzun sürede ortaya çıkar. Belirtiler ilk olarak el ve ayak sırtında görülür. Kol veya bacak ağırlığında artış söz konusudur. Cilt gergin ve serttir. El ve ayaklarda duyu bozuklukları ve eklem sertlikleri görülebilir. Enfeksiyona karşı dirençte azalma görülebilir. Dirsekte veya dizin arkasında gerginlik ve hassaslık görülür. Kol veya bacakta dolgunluk hissi, deride gerginlik, el bileği veya ayak bileği ve parmakların hareketliliğinin azalması, giysi, bilezik, saat, yüzük, ayakkabı, çorap, gibi eşyaların dar gelmesi, iz bırakması gibi belirtilerin biri bile dikkatinizi çektiğinde, derhal uzmanınıza başvurmalısınız.
Lenfödem Hastaları Egzersiz Yapmalı mı?
Lenfatik sıvının akış hızı, iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı dış basınca bağlıdır. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için kas aktivitesi de gereklidir. Egzersizler bandaj veya çorap kullanımı eşliğinde yapılmalıdır. Dirençli egzersizlerden ve ağırlık egzersizlerinden kaçınılmalıdır. Egzersiz programı hastaya özel olarak tedaviyi yürüten fizyoterapist tarafından hazırlanmalıdır. Egzersizler 3 başlık altında toplanabilir:
Isınma ve pompalama egzersizleri
Solunum egzersizleri
Germe egzersizleri
Lenfödemli kolumu veya bacağımı korumak için ne yapmalıyım?
Lenfödem riski taşıyan ve lenfödemli uzvun bakımı ve korunması oldukça önemlidir. Tedaviden sonra da tedavinin başarısının devam etmesi için hastanın da dikkat etmesi gereken bu hususlar şöyledir;
Cilt temiz tutulmalı ve iyice kurulanmalı, nemli bırakılmamalıdır
Cilt bakımı ve esnekliğine dikkat edilmeli, nemlendirilmesi için yağsız kremler, vücut sütü, vücut losyonu gibi yağ içeriği çok az olan nemlendiriciler kullanılmalıdır
Sıcak günlerde terlememesi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için mantar önleyici pudralar kullanılmalıdır
Kesik, kedi-köpek tırmalaması, darbeler enfeksiyona ve lenf yollarının hasarına yol açacağından kaçınılması gereken durumlardır
Lenfödemli hastalar sıcak su, kaplıca suyu, güneşlenmekten uzak durmaya, aksine ödemli kol veya bacağı soğuk tutmaya özen göstermelidirler
Tekrarlanan, yorucu hareketler, ödemi daha kötüleştirebilmektedir
Aşırı kilo, dengesiz beslenme, yetersiz veya aşırı egzersiz, uzvun aşırı ısıya maruz kalması, yolculuk, ağır şeyler taşıma etkilenen kol ya da bacağın sıkılması (örn: tansiyon ölçülmesi, sıkı saat, sıkı kıyafetler) lenfödemi tetikler ve arttırır.
Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır
Etkilenmiş veya diğer ayakta nasırlar kesilmemeli, yumuşatıcı kremlerle korunmalıdır
Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir
Jilet kullanılmamalı, istenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalıdır
Mutfakta veya bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için mutlaka eldiven giyilmelidir
Güneş yanığından kaçınılmalı güneşlenirken yüksek koruma faktörlü koruyucular kullanılmalı ve uzuv asla uzun süre güneşe maruz bırakılmamalıdır
Kompresyon çorapları çoğu zaman güneşten korumamakta ve uzvun yanmasına sebep olabilmektedir
En ideal sporlar yüzme ve dalmadır
Bunun yanı sıra lenf dolaşımını sağlamak için tedavi sonrası öğrendiğimiz egzersizleri düzenli olarak uygulamalıyız.
Sütyen, çamaşır, diğer giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır
Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği anlamına gelmektedir
Geniş omuz askısı ve gerekiyorsa askının cilde değdiği yere pamuk ped yerleştirilmesi önerilebilir
Aynı şekilde tansiyon da etkilenmiş koldan ölçülmemelidir
Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı mutlaka kullanılmalıdır
Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya özen gösterilmelidir
Diyet kısıtlamalarının lenfödeme bilinen bir etkisi yoktur
Eğer aşırı kilo yoksa düzenli beslenilmeli, aşırı tuz kullanılmamalı ama tuz asla kesilmemeli ve bol su içilmelidir
Aşırı kilolardan kaçınılmalı, kilo fazlası varsa uzman tarafından hazırlanmış bir diyet programı uygulanmalıdır
Tedaviden sonra kullanılmaya başlanan bası çorabı özellikle ilk 6 ay, gece ve gündüz düzenli kullanılmalıdır
Eğer kol veya bacak geceleri kendiliğinden küçülüyorsa bası giysisi gece çıkarılabilir
Bası giysileri özel günlerde bir kaç saatliğine çıkarılabilir
Bası giysileri talimatlara göre kullanılmalı ve temizlenmelidir
Herhangi bir şikayet, bol gelmesi ya da sıkması durumunda doktora başvurulmalıdır
Kompresyon giysileri belli bir bölgeyi bant şeklinde sıkmamalı, kızarıklık oluşturmamalıdır
Yetersiz lenf dolaşımından ötürü şişen uzuv, tedavi ile normal ya da normale yakın hale geldikten sonra da bakımına dikkat edilmezse durumun tekrarlayabileceği unutulmamalıdır
Şunu bilmelisiniz ki yetersiz lenf sisteminiz nedeniyle şişen kol veya bacağınız, tedavi ile normal veya normale yakın hale geldikten sonra da takibi ve bakımı devam etmelidir. Lenfödem hemen tüm hastalarda önlenebilir, azaltılabilir ve kontrol altına alınabilir.
BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?
- İnsanlar her sene mutlaka en az bir defa hastalanır. Bu gerekli bir şeydir. Çünkü vücut ancak bu şekilde tekrar antikor tazeler.
- Dünyanın en temiz havazı Tazmanya'da bulunur. Hatta buralara astım hastaneleri açılır.
- ABD'de her sene 300.000 kişi obezite yüzünden hayatını kaybediyor. Bu da bu ölüm nedenini ülke de en büyük neden olarak gösteriyor.
- İnsanların %90'ında göbek deliği bulunur.