Kurban Bayramı’nda şeker ve şekerli besin tüketiminin yanında et tüketimi de artmaktadır. Etler vücudumuzun yapı taşı olan proteinlerin en önemli kaynağıdır. İyi kalite proteinin yanı sıra yağ, çeşitli mineraller (Özellikle demir, çinko, fosfor, magnezyum) ve vitaminleri (Özellikle B12, B6, B1 ve A vitamini) de içerirler, ancak C ve E vitaminini içermezler. Bu nedenle etlerin sebzelerle birlikte pişirilmesi veya etlerin yanında sebzelerin de tüketilmesi sağlıklı beslenme için oldukça önemlidir.
BU ÖNERİYE KULAK VERİN!
Güncel Beslenme Bilimi’nde ağır bir öğün sonrasında kalp krizi geçirme riskinin artacağı bilinmektedir. Bu nedenle, size beslenme uzmanı olarak bir önerim var: Kurban Bayramı’nda bazı kurallara uyarak, bayramın da zevkini çıkararak beslenebilirsiniz. Kurban Bayramı’nın en önemli konusu kurbanlıklardır. Kurbanlık kesimlerinin mutlaka uygun, sağlıklı ortamlarda yapılması gerekmektedir.
Kurban Bayramı’nda özellikle şişmanlık, kalp-damar hastalığı, diyabet, hipertansiyon, mide rahatsızlığı şeklinde herhangi bir sağlık problemi olan bireyler ve yaşlılar beslenmelerine dikkat etmelidirler. Yağlı etlerin doymuş yağ ve kolesterol içeriği daha yüksek olduğu için kalp-damar hastalığı, diyabet, hipertansiyonu olan bireyler kurban bayramında, yağsız veya az yağlı etleri tercih etmeli, kısıtlı miktarlarda tüketmeli, aşırıya kaçmamalıdırlar.
Etler sindirimi zor olan besinlerdir. Yeni kesilmiş hayvanların etlerindeki sertlik hem pişirmede, hem de sindirimde zorluk yaratır. Bu nedenle özellikle mide ve bağırsak hastalığı olan bireyler kurban etlerini hemen tüketmemeli, buzdolabında birkaç gün beklettikten sonra, haşlama veya ızgarada pişirme yöntemiyle pişirerek tüketmelidirler.
Ülkemiz için Kurban Bayramı’nda kesilen kurbanlıkların önemi büyüktür. Dini kuralların yerine getirilmesinin yanı sıra sofraların temel besin maddesini oluşturan etin uzun bir dönem tüketilecek olması anlamına da gelir. Bu nedenle saklama, pişirme koşullarına dikkat etmek gerekir. Kırmızı et biyolojik değeri yüksek demir minerali, çinko, magnezyum, konjuge linoleik asit, kaliteli protein, doymuş yağlar ve niasin içermektedir. 100 gramında ortalama 250-300 kalori arasında enerji içeren etler; dana, koyun, kuzu olarak tüketilebilmektedir.
Kırmızı et tüketimi ile ilgili çalışmalar oldukça fazladır. Epidemiyolojik, kanıta dayalı çalışmalar sıklıkla ve sağlıksız pişirme tekniği ile pişirilen kırmızı et tüketen bireylerde kolon ve mide kanserine yakalandıkları yönünde gelişmiştir. Buna ek olarak, yağlı et tüketimi ile birlikte kan yağlarında ve ürik asit düzeyinde artış olduğu bilinmektedir. Bu nedenle kırmızı et tüketiminde sıklık azaltılıp haşlama öncelikli olmak kaydıyla, fırınlama ve ızgara yöntemleri kullanılarak pişirilmesi daha güvenlidir ve uzmanlarca önerilmektedir. Sıklık açısından haftada 2 kez tüketmek en sağlıklısı. Pişirme esnasında pişirme suyu atılmamalı, bu nedenle et az suda pişirilmelidir. Etli sebze yemeklerinde yağ kullanmamak, en sağlıklı yöntemdir.
BAYRAM SÜRESİNCE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
1. Mutlaka 3 öğün yemek yiyin. Güne mutlaka kahvaltı ederek başlayınız.
2. Size verilen ikramlardan küçük miktarlarda tüketin. İkram edilen hamur tatlıları ve çikolata yerine sütlü tatlıları ve meyveleri tercih edin.
3. Ziyaretlerde açık çay tercih edin ve günde 1 fincan kahveyi geçmeyin. Çay, kahvenin aşırı tüketilmesi uykusuzluk, mide rahatsızlıkları ve ritim bozukluklarına neden olabilir.
4. Şekerlemeler ve tatlılardan mümkün olduğunca uzak durun.
5. Kebap, kuzu şiş, pirzola gibi etleri yavaş ve düşük ısıda pişirin. Mutlaka yanında çoban salata veya taze nane-maydanoz tüketin.
6. Kavurma, kızartma gibi yağlı etlerden uzak durun.
7. Bol taze sebze ve kabuklu meyve tüketin.
8. Günde 6–7 su bardağı ılık su tüketin.
9. Tatili değerlendirerek bol fiziksel aktivite yapın.
10. Etlerin yanına asitli, gazlı içecekler yerine ayran-yoğurt-cacık tercih edin.
11. Etleri mutlaka az miktarda tahıllarla (Kuskus, bulgur, esmer pirinç) ve bol taze sebze ile yemeğe özen gösterin.
12. Kalp sağlığınız ve kanserden korunmak için haftada 2 kereden fazla kırmızı et tüketmemeye özen gösteriniz.
13. Kurbanlık hayvanların sakatat etleri, kolesterol ve yağ içeriği fazla olduğunda tüketilmesi önerilmemektedir.
Önemle vurgulanması gereken bir nokta da; diyabet, böbrek hastalığı, yüksek tansiyon, kalp - damar hastalığı veya mide rahatsızlığı olan bireylerin bayram süresince hastalıklarına özgü diyetlerine devam etmeleri gerekmektedir. Bu hastalar özellikle hamur işleri tüketimlerinde sınırlama yapmaları, özellikle diyabetli bireylerin şekerden uzak durmaları gerekmektedir. Diyabetli bireyler kendilerine tatlandırıcı ile hazırlanmış sütlü, meyveli diyabetik tatlılar tüketebilirler.
Et tüketmeyen bireyler vücudun ihtiyacı olan proteini süt, peynir, yumurta, gibi diğer protein kaynaklarından sağlamaya çalışmalıdır ve yine yüksek miktarda protein içeren kuru baklagilleri (Kuru fasulye, nohut, mercimek) haftada en az 2 gün tüketmeye özen göstermelidirler. Etin yapısında fazla miktarda demir bulunur. Gerekli miktarlarda veya hiç et tüketmeyenlerde demir eksikliğine bağlı anemi gözlenebilir. Bu kişilerin demir içeren besin kaynaklarını (Pekmez, kuru kayısı, kuru incir, kuru üzüm, kuru baklagiller) tüketmeleri gerekmektedir.
SAĞLIKLI BİR ET YEMEĞİ ÖRNEĞİ
En sağlıklı et yemeği örneği; İri kuşbaşı halinde doğranmış yağsız kırmızı etinizi iyice yıkadıktan sonra çelik tencerenize koyun ve kısık ateşte suyunun çekilmesini sağlayın. Kıyılmış kuru soğanı ve ince dilimler halinde kesilmiş yeşilbiberi pişen etin üzerine ilave edin. Çok az karabiber ve tuz ile iyice pişirin. İndirmeye yakın küpler halinde kesilmiş domatesle 2–3 dakika çevirin ve ince kıyılmış bol taze maydanoz ile servis edin.
KURBAN ETİNİ SAKLARKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?
Kurban eti uygun koşullarda kesildikten sonra, etler hayvanın uygun yerlerinden yağlı kısımları ayrılarak parçalanmalıdır. Kesilen kurban eti mutlaka buzdolabında 1 gün bekletilmelidir. Bekleyen et böylece suyunu verecek ve daha iyi pişirmeye hazır hale gelecektir.
Etleri, büyük parçalar şeklinde değil kıymalık, kuşbaşılık, pirzola, biftek ve bonfilelik olarak ayrılmalı, günlük pişirilecek miktarlara bölünmeli ve buzdolabı poşetine veya yağlı kâğıda sarılarak buzdolabının buzluk kısmında veya derin dondurucuda saklanmalıdır. Bu şekilde hazırlanan etler, buzlukta (-2 derecede) birkaç hafta, derin dondurucuda ise (-18 derecede) daha uzun süre ile saklanabilir.
Etler kolaylıkla bozulabilen potansiyel riskli besinlerdir. Etlerin dondurulduktan sonra tekrar çözdürülmesi bazı mikroorganizmalar için üreme yeri oluşturur ve bu da sağlığımızı tehdit edebilir. Bu nedenle buzlukta saklanan etler buzluktan çıkartılınca yemek içinde tamamen kullanılacak şekilde parçalara ayrılarak buzluğa konulmalı, çözdürülen et hemen pişirilmeli, tekrar dondurulmamalıdır.
Çözdürülmek istenen et, oda ısısında açıkta bırakılacak şekilde değil, yine buzdolabında çözünmesi sağlanmalıdır. Derin dondurucuda saklanan etin, buzdolabının sebzelik kısmının üstüne konularak çözünmesi beklenebilir. Çabuk çözünmesi amacıyla uygulanan kalorifer, soba üzerinde çözdürme, oda sıcaklığında bekletme vb. sakıncalı yöntemlerdir.
KURBAN ETLERİNİ NASIL PİŞİRMELİYİZ?
Etlerin pişirilmesinde haşlama, ızgara gibi yöntemler tercih edilmeli, kızartmalardan kaçınılmalıdır. Çok yüksek ısıda uzun süre pişirme ve kızartma yöntemi çeşitli kanserojen maddelerin oluşumuna neden olabileceği için tercih edilmemelidir.
Etlerin sebzelerle birlikte pişirilmesi veya sebzelerle birlikte tüketilmesi besin çeşitliliğinin sağlanması, sebzelerde bulunan C vitamininin etlerde bulunan demirin emilimini artırması açısından sağlıklı bir yöntemdir.
Et ile yapılan yemekler kendi yağı ile pişirilmeli, ilave yağ eklenmemelidir. Özellikle kuyruk yağı veya tereyağının et yemeklerinde kullanılmasından kaçınılmalıdır.
Etler ızgarada pişirilirken etle ateş arasındaki uzaklık eti yakmayacak, kömürleşme sağlamayacak şekilde ayarlanmalıdır. Yüksek ateş yüzeydeki proteinlerin birdenbire katılaşarak, ısının etin iç kısmına ulaşmasını engeller. Etlerin iç sıcaklığı en az 75 derece olmalıdır. Çok yüksek ısı dış yüzeyin yanmasına ve su kaybının fazla olmasına yol açarak besin öğesi kaybını artırır.
Etlerin haşlanarak pişirilmesi sağlıklı olmasının yanı sıra, ette olması muhtemel parazitlerin insana geçmesini de büyük ölçüde engeller. Barsak parazitlerinin yanında hayvan hastalıklarının insana geçmesi gibi istenmeyen sonuçların oluşmaması için veteriner kontrolünden geçmiş hayvan etleri tüketilmeli, kurbanlık hayvanların güvenilir yerlerden ve kişilerden satın alınmasına dikkat edilmelidir.