BADEMCİK
(Tonsil) ve geniz eti (Adenoid) olarak isimlendirilen dokular vücudun savunma sisteminin önemli öğeleridir ve bağışıklık sistemi hücrelerinden oluşmuşlardır. Bağışıklık sisteminin çalışması için gerekli salgıların (özellikle immünglobülinlerin) ve hücrelerin yapımında rolleri vardır. Bebeklik döneminde anneden geçen bağışıklık salgıları sayesinde bağışıklık sisteminin fazla çalışmasına gerek yoktur, bu nedenle geniz eti ve bademcikler küçüktürler. 2 yaşından itibaren çocuklarda anneden geçen bağışıklık salgılarının görevi biter ve çocuğun kendi bağışıklık sistemi görev yapmaya başlar. Çocuğun kendi bağışıklık sisteminin vücuda giren bakteri, virüs gibi mikroplarla, alerjenlerle, kimyasal ve diğer yabancı maddelerle tanışması ve bunlara karşı bir bağışıklık cevabını oluşturması nedeniyle, çocuklar erişkinlere göre daha sık hasta olurlar. Aynı zamanda bağışıklık sisteminin çok çalışması nedeniyle bu yaşlarda bademcik ve geniz eti büyümeleri de daha sık görülür. Enfeksiyonların ve geniz eti – bademcik büyümelerinin en sık gözlendiği yaş aralığı 3 – 9 yaş arasıdır. 9 yaşından sonra geniz eti ve bademciklerin boyutları küçülmeye başlar ve 12 yaş civarında erişkin yaş boyutuna ulaştığı kabul edilir.
NE GİBİ SORUNLARA YOL AÇARLAR?
Tonsil ve adenoid hem infeksiyonlara hem de büyüklüklerine bağlı olarak bazı sorunlara yol açabilirler. Adenoid daha çok çocukluk çağının problemi olmasına rağmen tonsil hem çocuklarda hem de erişkinlerde hastalık yapabilmektedir. Sık geçirilen infeksiyonlar, hem hastanın günlük yaşamını etkiler, hem de sık sık ilaç kullanımına neden olur. Ancak geçirilen infeksiyonların (İltihapların) en önemli sonuçları, kalp kapakçıkları, eklem ve böbreklerin risk altında olmasıdır. İnfeksiyonları dışında tonsil ve adenoidin büyüklükleri de önemli sonuçlara yol açar. Tonsillerin büyük olması; yutma, beslenme ve konuşma sorunları yapar. Ayrıca tonsil üzerinde biriken yiyecek ve doku artıkları ağız kokusu ve hijyen bozukluğuna neden olur. Adenoid dokusunun büyük olması her şeyden önce burun tıkanıklığına yol açar. Bu hastalarda ağzı açık uyuma ve horlamaya neden olur. Burun, solunan havanın ısısını ve nemini ayarlar ve bazı zararlı partikülleri tutar. Bu nedenle ağız solunumu yapan hastalarda bazı solunum yolu problemlerine yol açar.
Geniz eti ayrıca şu problemleri oluşturur:
- Orta kulakta havalanma bozukluğu ve buna bağlı kulak zorunda çökme, işitme kaybı ve iletişim bozukluğu. İşitme kaybı bazen anne-babanın fark edemeyeceği seviyede olur ancak sıklıkla da hastayı doktora götüren ilk sebeptir.
- Çene ve yüz kemiklerinde gelişim bozukluğu
- Geniz akıntısı nedeniyle boğaz iltihabı (Farenjit), öksürük ve alt solunum yolu problemleri
- Baş ağrısı
- Sinüzit
- Oluşan yüz ifadesi nedeniyle 'geri zekâlı' görüntüsü
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Bademcik ve geniz etinin akut iltihaplarında tedavi genellikle ilaçlardır. İlaç olarak en sık antibiyotikler, ağrı kesicilerdir. Ciddi problemlere yol açmayan ve sık infeksiyona yol açmayan bademcik ve geniz eti ilaçlarla tedavi edilmesine rağmen, bazen bademcik ve geniz etinin alınması gerekir.
BADEMCIKLER VE GENIZ ETI HANGI DURUMLARDA ALINMALIDIR?
Bademcik ve geniz eti ameliyatları KBB kliniklerinde sık uygulanmaktadır. İlaç tedavisinden fayda görülmediğinde cerrahi olarak bunların çıkartılmasına baş vurulmaktadır. Bu ameliyata karar vermek için kullanılan iki kriter vardır.
Kesin ameliyatı gerektiren durumlar:
- Üst solunum yolunun bademcik ve geniz eti büyüklüğüne bağlı olarak tıkanması.
- Bademcik etrafında apse (Peritonsiller apse).
- Kötü huylu tümör şüphesi.
- Çene yapısını bozan geniz eti ve bademcik büyümeleri.
- Göreceli kriterlerin en başında sık tekrar eden bademcik enfeksiyonları gelmektedir. Bademcik ameliyatlarının yüzde 40'ı bu nedenle yapılmaktadır.
- Son bir yılda 7 defa veya son iki yılda yıl başına 5’er defa veya son üç yılda yıl başına 3'er defa yada daha sık ateşli bademcik iltihaplanması geçirilmesi
- Difteri (Kuş palazı) mikrobu taşıyıcıları.
- Kalp kapak bozukluğu olan kişiler.
- Bademcik ve geniz eti iltihaplanmasına bağlı olarak sık orta kulak iltihabı geçirilmesi. Bu gibi durumlar kronik bademcik iltihaplanması olarak adlandırılır. Çözümünde cerrahi tedavisi önerilir, planlanır.
AMELİYAT HANGİ YAŞTA YAPILMALIDIR?
Ameliyat için kesin bir yaş yoktur. Hastaya verdiği zarara göre karar verilir. Sık kabul edilen durum tonsil ameliyatı için hastanın 3 yaşını doldurmasıdır. Adenoid alınması ise 1 yaşında dahi yapılabilir. Birçok kez çocuk büyüsün diye beklemek hastaya zararlı olabilmekte ve tedavi başarısını düşürmektedir.
BADEMCİK VE GENİZ ETİ AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Tonsil için bazen lokal anestezi yapılmasına rağmen adenoid dokusunun alınması genel anesteziyi gerektirir. Tonsil'in alınması uygun kesi ile etrafındaki kapsül ile birlikte çıkarılması şeklinde olur. Adenoid ameliyatı ise büyümüş dokunun kazınması şeklindedir. Ameliyat süresi genellikle kısadır ve 20-30 dk arasında değişir. Ameliyat sonrası genellikle hastanede yatmak gerekmez. Bazen özellikle kanama riski açısından 1 gece hastanede kalınması gerekebilir.
AMELİYATIN RİSKİ VE KOMPLİKASYONLARI NELERDİR?
Her ameliyat gibi bademcik ve geniz eti ameliyatlarının da risk ve komplikasyonları olabilmektedir. Lokal veya genel anestezi her zaman için bazı riskler taşır. Ancak anestezi teknik ve ilaçlarındaki gelişmeler her geçen gün bu riski azaltmaktadır. Bademcik ameliyatları riski oldukça düşük orandadır. İstatistiklerde 14.000 ameliyattan birinde anesteziye veya cerrahiye bağlı ciddi komplikasyon bildirilmektedir. Ameliyat sonrası ciddi kanama 5/1000 (binde 5) gibi düşük oran bir oranda görülmektedir. En sık görülen komplikasyon kanamadır. Bazen ciddi boyutlara ulaşabilmesine rağmen, dikkatli ve titiz bir çalışma ve hastanın uygun takibi ile bu problem nadir görülmektedir. Özellikle erişkin hastalarda olmak üzere ağrı hastayı en çok rahatsız eden durumdur. Ameliyat sonrası farenjit oluştuğuna dair inanış vardır. Bu yanlış bir düşüncedir. Hastalar bademcik alındıktan sonra hiç boğaz ağrısı olmayacağı beklentisine girerlerse yanılabilirler. Mevcut farenjitin bademciklerin alınmasıyla bir ilgisi yoktur. Hatta bazen infeksiyonlu tonsiller farenjiti arttırırlar.
BADEMCİK VE GENİZ ETİ ALINMASIYLA İLGİLİ YANLIŞ BİLGİLER
- Bademcik vücudun sigortası mı? Alınırsa mikroplar akciğere iner mi?
Tabi ki hayır. Biz hasta olan bademcik ve geniz etini, kalbimizi, eklemlerimizi ve böbreklerimizi korumak için alıyoruz. Bademcik ve geniz eti alınan kişilerde bağışıklıkla ilgili hiç bir olumsuz durum olmamaktadır. Çünkü bademcik ve geniz eti alındığında bu görevleri, vücudumuzdaki bademciklerimizle aynı yapıdaki lenf bezlerimiz, karaciğer, dalak, kemik iliği gibi organlarımız da tam ve eksiksiz olarak yerine getirebilmektedir
- Daha sık farenjit olur mu?
Ameliyat sonrası farenjit oluştuğuna dair inanış vardır. Bu yanlış bir düşüncedir. Hastalar bademcik alındıktan sonra hiç boğaz ağrısı olmayacağı beklentisine girerlerse yanılabilirler. Mevcut farenjitin bademciklerin alınmasıyla bir ilgisi yoktur. Dolaysıyla bedemcikleri alındığı için daha sık farenjit olur düşüncesi doğru değildi.Tam tersi mevcut farenjitimiz daha hafif seyreder.
- Geniz eti yaşımız büyüyünce küçülüyorsa neden alınmalıdır?
Evet, çocuk büyüyünce geniz eti küçülür. Nasıl olsa küçülecek diyerek, geniz eti alınmadığı zaman işitmede, vücut gelişiminde ve üst çenede kalıcı hasar bırakır.