Ülkemizde çalışma hayatı, 4857 sayılı iş kanunu hükümleri doğrultusunda düzenlenmekte ve denetlenmektedir. Söz konusu kanun; kapsam olarak oldukça geniş olmakla birlikte, çalışma hayatı içerisinde çeşitli ihtiyaçlara bağlı olarak değişebilen, dinamik ve yoruma açık hükümler içermektedir. İşte bu nedenle, çalışma hayatı içerisindeki bir takım düzensizliklerin sıklıkla gündeme taşındığı şu günlerde, iş denetimlerinin de yoğun olacağını hatırlatarak, kurum ve kuruluşların iş mevzuatını çok daha dikkatli bir şekilde takip etmesi gerektiğini belirtmek isterim.
İŞ DENETİMİ NEDİR?
Çalışanları korumak ve çalışma yaşamı ile ilgili mevzuatın uygulanıp uygulanmadığını denetlemek amacı ile yürütülen denetimler; iş denetimi olarak adlandırılmaktadır. Yapılan bu denetimler; çocuk, genç ve kadın çalışanların çalışma koşullarından, çalışma süreleri ve ödeme sistemleri, iş sağlığı ve güvenliği, çalışılan ortam içerisindeki ergonomik ve psiko-sosyal etmenlere kadar pek çok detayı içermektedir. Bilindiği üzere tüm dünyada çalışma hayatı, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından kabul edilen standartlar doğrultusunda düzenlenmektedir. Tabi ki bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de ILO’nun belirlemiş olduğu standartlara istinaden İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülen denetimler ile:
•Çalışma ortamı ve koşulları
•Çalışma ilişkileri
•İstihdam durumu
•Mesleki eğitimler
gibi pek çok alan denetlenmekte ve denetimler sonucunda bir takım değerlemeler ortaya konulmaktadır. Süreç; dinamik ve hızlı olmakla beraber, çalışma hayatı içerisinde her şey her an değişebilmektedir. Dün, doğru uyguladığınızdan emin olduğunuz bir kanun maddesini, bu gün yanlış uyguluyor olabilirsiniz… Bu nedenle; özellikle işverenlerin, kanun ve kararnamelerdeki değişiklikleri, ILO yönergelerini ve çalışma hayatını ilgilendiren güncel gelişmeleri iyi bir şekilde takip etmesi oldukça önem arz etmektedir. Çünkü yapılan iş denetimleri sonucunda:
•İşyerini bildirme yükümlülüğüne aykırılık,
•Genel hükümlere aykırılık (iş sözleşmesinin bir nüshasının işçiye verilmemesi, eşit davranmaya aykırılık, çalışma belgesi düzenleme yükümlülüğüne aykırılık vb.),
•Toplu işçi çıkarma hükümlerine aykırılık,
•Engelli işçi çalıştırma zorunluluğuna aykırılık,
•Ücret ile ilgili hükümlere aykırılık,
•Yıllık ücretli izin hükümlerine aykırılık,
•Ara dinlenmelerin kullandırılmaması,
•Kanuni çalışma saatlerine uygunsuzluk,
•İş hayatının denetim ve teftişi ile ilgili hükümlere aykırılık ve
•Yabancı çalışanların bildirimi
gibi önemli konularda tespit edilen uygunsuzluklar; içerik, boyut ve işveren niyeti gibi değişkenlere bağlı olarak değişiklik gösteren, son derece ciddi idari para cezaları ile başlayan ve işyerinin kapatılmasına kadar gidebilen yaptırımlar ile karşılaşabilmektedir. Bu nedenle denetimler konusunda tüm kurum ve kuruluşlar; ilgili mevzuatın takibi ve doğru bir şekilde yorumlanarak uygulatılması konusunda öncelikle devlete ve topluma daha sonrasında ise çalışan bireylere ve kendilerine karşı sorumlu olmaktadır. Aynı şekilde işçilerin de, kanun kapsamında işverenin sahip olduğu hakların gözetilmesi konusunda sorumlulukları bulunmaktadır. Tarafların, sorumluluklarını büyük bir hassasiyet ile yerine getirmesi son derece önemlidir. Çünkü bu gün bizler, ileride çocuklarımızın sahip olacağı çalışma koşullarının temellerini atıyoruz. Onlara daha iyi çalışma şartları sunmak elimizdeyken, elimizden gelenin daha fazlasını yapmak gelecek nesillere borcumuzdur.