Dizlerinizde ağrı varsa bunun sebebini muhakkak araştırınız. “Nasıl olsa geçer” ya da körlemesine “Ağrı kesici alayım” tarzı zaman kayıplarına dikkat edin. Nasıl olsa geçer diye aklınızdan geçirmeyin. Yaşınıza bağlı başka hastalık olup olmadığını, kemik erimesi olup olmadığı, kaza geçirip geçirmediğinizi ya da bozuk kaldırımlarda yürürken diziniz üstüne düşüp düşmediğinizi bir düşünün. Ağrı dizinizin neresinde oluyor? Şikâyetleriniz yavaş yavaş mı, birden mi gelişti? Doğru teşhis için şikâyetlerinizi, bulgularınızı ve öykünüzü doğru ve dikkatli bir şekilde bir araya getirmek gerekir.
DİZİN ANATOMİSİ
Diz; uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiği (tibia) arasındaki menteşe biçimli bir eklemdir. Eklem iç ve dış olmak üzere iki bölümlüdür. Eklem ön taraftan diz kapağı ile korunur. Eklem içindeki tüm kemik yüzeyler eklem kıkırdağı ile örtülmüştür. Femur ve tibia arasındaki yük taşıyan kıkırdak yüzeyler, menisküs denilen iki esnek kıkırdaktan yapı ile korunur ve desteklenir. Menisküsler “C” harfi biçimli ve kuş yuvası biçiminde kenarları yüksek ortası ince bir yapıdadır. Bu yapı yuvarlak femur ile düz tibianın yapısal uyumunu sağlar, binen yükün tüm eklem yüzeyine dağılmasını sağlar, gelen darbeleri emer, eklemin sabitliğine yardımcı olur.
Bağlar diz eklemini sabitleyen ana yapılardır. Birbirlerinden tamamen ayrı yapılar olan bağlarla tendonları karıştırmamak gerekir. Bağlar her iki ucu kemiğe yapışan sabit yapılardır, sınırlı esneklikleri vardır. Tendonlar ise bir uçları kemiğe yapışan, diğer uçları adaleyle devam eden, adalenin hareketini kemiğe ileten yapılardır.
Dizin tüm bu anatomik yapıları boyunca kaslar uzanır ve birlikte çalışarak dizin koşmak, yürümek gibi hareketlerini yönetirler. Kaslar ayrıca sabitliği sağlayan oluşumlara destek sağlar, korurlar. Dizi yöneten iki ana grup kas vardır. Uyluğun önünde dört başlı kas olan quadriceps ve uyluğun arkasında hamstring kasları vardır.
ŞİKÂYETLERE DİKKAT!
Dizden ses gelmesi sık olarak etrafta başkalarından da duyduğunuz bir şikâyettir. Çoğunlukla ağrısız ve belirti vermeden olur. Ne zaman ki ağrı ile beraber olurlar o zaman bu bağ yırtığı, kıkırdak zedelenmesi sonrası olmuş olabilir.
Kıkırdak zedelenmelerinde dizinizde sürtünme olur ya da iki zımpara birbirine sürtünüyor gibi bir his olur. Ağrı ile birlikte olduğunda kireçlenme oluşmaya başlamış olabilir.
Kilitlenme, kişinin dizini bükememe ya da düzeltememe durumuna denir. Burada diz hareketlerini kısıtlayan sebep bir kıkırdak parçası ya da ağrıdır. Bu iki neden birbirinden ayırt edilmelidir. Birisinde fiziksel bir neden mevcuttur. Kişinin dizinde boşalma olursa yürürken aniden düşecek gibi hisseder. Bu da bize ya bağ yırtığı ya da menisküs yırtığı olabileceğini düşündürür.
Şişlik ise görülebilen bir diğer belirtidir. Eğer zedelenmeden hemen sonra oluşmuş ise, nedeni ön çapraz bağ yırtığı ya da kemiktir. Eğer yavaş yavaş gelişiyor ise menisküs yırtığı ya da bağ zedelenmesi var demektir. Bunun dışında şişlik romatizma, gut ve enfeksiyon sonucunda da olabilir.
Ağrının yeri bir diğer önemli husustur. Eğer ağrı dizin önünde ise diz kapağı ile ilgili demektir. Dizin içinde olan ağrı ise menisküs yırtığı, iç yan bağ zedelenmesi sonrası ya da romatizma sonucu olur. Eğer dizin dış kısmında ağrı varsa dış menisküs yırtığı, dış yan bağ zedelenmesi, romatizma buna neden olabilir.
Diz arkasında olan ağrı Baker kisti dediğimiz sıvı birikmesi sonucu oluşur. Dizin içinde herhangi bir patoloji olduğunu gösterir.
Eğer ağrınız merdiven inerken oluyorsa diz kapağınızda kıkırdak yumuşaması olma ihtimali yüksektir.
Sabah olan ağrı ise romatizmaya işaret eder.
DİZ KORUMA PRENSİPLERİ
-Namaz kılıyorsanız sandalyede kılın.
-Fazla kilolarınızı veriniz.
-Çömelirken ve doğrulurken, bir yere otururken ve kalkarken kollarınızı kullanın dizlerinizi fazla kırmamaya çalışın.
-Ağır yük taşımayın.
-Uzun süre yürümek ve ayakta durmaktan kaçının.
-Yumuşak tabanlı ve düz topuklu ayakkabı giyin.
-Diz egzersizlerini mutlaka yapın.
-Alaturka tuvalet yerine klozet kullanın.
TAVSİYELER
Ön diz ağrılarından korunmak için günlük yaşamda yapılacak şeyler vardır.
1. Formda kalın; Genel vücut kondisyonunuzu koruyun. Fazla kiloların olmaması dize binen yüklerin aşırı olmaması sağlar. Bunun için düzenli egzersiz yapın. Egzersiz öncesi 5 dakika ısının. Uygun ayakkabılar ile spor yapın.
2. Germe egzersizleri yapın; Diz etrafı kasları için germe egzersizleri yapın.
3. Temponuzu yavaş arttırın; Egzersiz yoğunluğunu aniden aşırı bir biçimde arttırmayın.
4. Dizinize aşırı yük bindiren egzersizlerden uzak durun; Diz çevresi adalelerini kuvvetlendirmek için yapılan hareketlerde dizinizin bükme açısını 0-45 derece arasında ve ayakuçları dışarı bakar pozisyonda tutun.