Fıtık kelimesi omurlar arasına yer alan yastıklardan (diskler) biriyle veya bir kaçı ile ilgili bir sorunu ifade eder.
Bir omurilik diski, daha sert, kauçuk benzeri bir dış halka içine yerleştirilmiş yumuşak, jöle benzeri bir merkeze (çekirdeğe) sahiptir. Bazen kaymış disk veya yırtılmış disk olarak adlandırılan durum, çekirdeğin bir kısmının halkadaki bir yırtık yoluyla dışarı itilmesiyle ortaya çıkarak fıtıklaşmış bir disk oluşturmasıdır.
Omurganın herhangi bir yerinde oluşabilen fıtıklaşmış bir disk, en sık olarak bel ve boyunda meydana gelir. Fıtıklaşmış diskin nerede olduğuna bağlı olarak, kollarda veya bacaklarda ağrı, uyuşukluk veya güçsüzlük ile sonuçlanabilir. Birçok insanda fıtık olduğu halde hiç bir semptom yaşamazlar. Çoğu zaman tesadüfen farkına varılır.
BELİRTİLER
Semptomlar, diskin nerede olduğuna ve diskin bir sinire baskı yapıp yapmadığına bağlıdır. Fıtıklaşmış diskler genellikle vücudun bir tarafını etkiler. Bel fıtığınız, bel ağrınızın yanı sıra genellikle kalça, uyluk ve baldırda da ağrı olarak ortaya çıkar. Ayağın bir kısmında da ağrı ortaya çıkabilmektedir.
Uyuşma veya karıncalanma fıtığı olan kişilerde, genellikle etkilenen sinirlerin uyardığı vücut kısmında yayılan uyuşukluk veya karıncalanma ile ortaya çıkar. Etkilenen sinirlerin uyardığı kaslar zayıflama eğilimindedir. Bu, yürürken tökezlemenize, eşyaları kaldırma veya tutma gücünüzü kaybetmenize neden olabilir.
Semptomlar olmadan da fıtıklaşmış bir diskiniz olabilir. MR veya benzeri görüntüleme yöntemleri olmadığı sürece siz de fıtık olduğunu bilmiyor olabilirsiniz.
SEBEPLER
Fıtık çoğunlukla disk dejenerasyonu adı verilen kademeli, yaşlanmaya bağlı aşınma ve yıpranmanın sonucudur. İnsanlar yaşlandıkça, diskler daha az esnek hale gelir ve küçük bir gerilme veya bükülme ile bile yırtılmaya veya yırtılmaya daha yatkın hale gelir.
Her ne kadar literatür böyle olsa da günümüzde sonu ameliyata kadar giden, daha erken yaşlarda bel fıtığı vakaları artmıştır.
Çoğu insan fıtıklaşmış disklerinin nedenini tam olarak belirleyemez. Bazen ağır nesneleri kaldırmak için bacak ve uyluk kasları yerine sırt kaslarını kullanmak, kaldırma sırasında bükülme ve dönme gibi hareketler fıtığa neden olabilir. Nadiren düşme veya bele darbe gibi travmatik olaylar da sebep olabilir. Hatta güçlü bir hapşurma bile fıtık sebebi olarak karşımıza çıkabilmektedir.
RİSK FAKTÖRLERİ
- Aşırı Kilo
Aşırı vücut ağırlığı, beldeki diskler üzerinde ekstra strese neden olur.
- Meslek
Fiziksel olarak zorlu işleri olan kişilerde bel problemleri riski daha yüksektir. Tekrarlayan kaldırma, çekme, itme, yana doğru bükme ve bükme de disk fıtığı riskini artırabilir.
- Genetik
Bazı insanlar fıtıklaşmış bir diske sahip olmaya genetik olarak yatkındır.
- Sigara içmek
Sigara içmek disklerin oksijen beslenmesini azaltır ve disklerin daha hızlı parçalanmasına neden olur.
- Uzun süreli araç kullanma
Motorlu taşıtların motorundan gelen titreşimle birlikte uzun süre oturmak ve yolun vücuda verdiği etki-tepki omurgaya baskı uygulayabilir.
- Hareketsiz olmak
Düzenli egzersiz, fıtığı önlemeye yardımcı olabilir.
Aşağıdaki durumlarda acil tıbbi yardım alın:
- Ağrı, uyuşukluk veya güçsüzlük, günlük aktivitelerinizi engelleyebilecek noktaya kadar artınca
- Mesane veya bağırsakta kontrol problemi, idrar veya gaita kaçakları
- His kaybı
ÖNLEME
- Egzersiz yapmak
Gövde kaslarının güçlendirilmesi, omurgayı stabilize eder ve destekler.
- Düzgün duruşu koruyun
Bu, omurganız ve diskleriniz üzerindeki baskıyı azaltır. Özellikle uzun süre otururken sırtınızı düz ve hizalı tutun. Ağır nesneleri düzgün bir şekilde kaldırın, işin çoğunu beliniz ile değil bacaklarınız ile yapın.
- Sağlıklı kiloyu koruyun
Aşırı kilo, omurga ve diskler üzerinde daha fazla baskı oluşturarak onları fıtıklaşmaya daha duyarlı hale getirir.
- Sigarayı bırakın
Herhangi bir tütün ürünü kullanmaktan kaçının.
TEDAVİ
Uygulanan tekniklerin başında; Mobilizasyon ve Manipulasyon dediğimiz uygulamalar gelir.
Manipulasyon ve mobilizasyon eklemlere anatomik sınırlar içinde pasif kuvvet uygulanan hareketlerdir.
Mobilizasyon; ağrısız tam bir eklem fonksiyonunu ritmik, tekrarlı ve hastanın toleransına bağlı olarak istemli ve yardımcı hareket alanı içinde, dereceli ilerleyerek yeniden oluşturulmaktadır.
Manipulasyon; Sıklıkla doğru yere lokalize, tek, hızlı, kesin ve ufak şiddetli hareketin hastanın dikkatlice pozisyonlanmasını takiben uygulanır.
Erken teşhis en kısa sürede en uygun tedaviye karar verilmesini sağlar. Doğru bir zamanlama ile yapılan manuel müdahaleden hastanın faydalanma oranı daha yüksek olur.