2015 yılı kamu yatırımları içinde sivil havacılık payı ve projeler

TBMM

’ndeki 2015 yılı bütçe çalışmaları Aralık ayı içerisinde tamamlandı. Bu yazımda sizlere, Ulaştırma,

Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın (UDHB) 2015 yılı Bütçe Sunumu’ndan derlediğim “Kamu yatırımları

içinde sivil havacılık payı ve projelerini” aktaracağım.

UDHB bütçesinde (tasarı), merkez kuruluşlar ile Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM-bağlı kuruluş) ve

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ-ilgili kuruluş) Genel Müdürlüğü bütçelerine de yer veriliyor.

Bakanlığın merkez birimlerinden olan Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü de sivil havacılık yatırımları

yapıyor. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü’nün de bazı yatırım (genellikle araştırma

projeleri bazında) harcamaları var.

Bakanlık, 2003-2014 yılları arasında 186,5 milyar TL yatırım gerçekleştirmiş. Bu toplam içinde en büyük pay

yüzde 63 ile karayolu ve yüzde 19 ile demiryolu taşımacılığı yatırımlarında. Sivil havacılık yatırımları

payı 10,2 milyar TL ile yüzde 5 düzeyinde. Bu toplama Kamu-Özel Sektör İşletmecileri (KOİ) kapsamındaki –

diğer bir ifade ile Yap-İşlet-Devret (YİD) kapsamındaki – yatırım gerçekleşmeleri de dâhil. Haberleşme

yatırımları payı yüzde 11, denizyolu yatırımları payı da yüzde 2. Bu dönemde, YİD modeli kapsamında yapılan

havalimanı (ve terminal tesisleri) kiralarından 10 milyar TL gelir elde edildiği belirtiliyor. Sadece

İstanbul Yeni Havalimanı’ndan beklenen gelir ise yaklaşık 35 milyar dolar olarak gösteriliyor.

Ulaştırma yatırımlarının sektör bazında dağılımı yılardır böyle. En büyük pay hep karayolları ve

demiryollarında. Yatırım harcamalarından her yıl yüzde 80 oranında pay alıyorlar. Sivil havacılık

yatırımlarımız ağırlıklı olarak YİD Modeli yatırımlar ile destekleniyor.

Bakanlığın 2015 yılı yatırım bütçe tasarısı 2014 yılına oranla yüzde 6,47 artış ile 4 milyar 989 milyon 900

bin TL olarak öngörülmüş. SHGM yatırım bütçesi yüzde 9,26 artış ile 4 milyon 500 bin TL, DHMİ Genel

Müdürlüğü yatırım bütçesi de 651 bin 350.000 TL.

Bütçe tasarısında, sivil havacılık sektörü büyüklükleri hakkında verilen bilgiler şöyle:

2014 yılsonunda 170 milyona yakın yolcu taşımacılığı bekleniyor (gerçekleşen 166 milyon).

Türkiye havayolu yolcu sayısında dünyada 11’inci, Avrupa’da 5’inci sırada.

Ülke sektör ciromuz 27 milyar dolar civarında.

6 havayolu şirketi 7 merkezden 53 noktaya iç hat uçuşlar gerçekleştiriyor.

Toplam 237 noktaya dış hat tarifeli uçuşlar yapıldı.

Sektörde istihdam edilen personel sayısı yaklaşık 195 bin.

25 milyon üstü yolcu ağırlayan havalimanları kategorisinde İstanbul Atatürk Havalimanı yüzde 11 artış ile

Avrupa’da1’inci sırada.

10-25 milyon yolcu ağırlayan havalimanları kategorisinde İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı yüzde 18,5 artış

ile Avrupa’da2’inci sırada.

2014 yılı sonuna kadar 63 kuruluş “Yeşil Havalimanı”, 44 kuruluş da “Engelsiz Havalimanı” unvanı almış.

Deniz uçakları için sahil kentlerinde (ve göllerde) 67 iniş alanı belirlenmiş.

Hava sahamızda yapılan esnek kullanım düzenlemeleri ile yılda 500 milyon dolar tasarruf öngörülüyor.

Bu arada, Antalya Havalimanı, karbon akreditasyon programında optimizasyon seviyesine ikince kez ulaşan ilk

ve tek havalimanımız (Avrupa’da bu seviyeye ulaşan sadece 9 havalimanı var (Kaynak; Ulaşan Erişen Türkiye

2014).

Havalimanı yatırımlarına gelince;

İstanbul Yeni Havalimanı’nın 90 milyon yıllık yolcu kapasitesine sahip olacak ilk etabının 29 Ekim 2017

tarihinde hizmete girmesi öngörülüyor (YİD Modeli – özel sektör yatırımı).

YİD Modeli kapsamında özel sektör tarafından yapılmakta olan Çukurova Havalimanı’nda inşaat faaliyetleri şu

an durmuş vaziyette. İlgili Şirket ortak arayışı içinde.

Türkiye’nin alt ve üst yapısı deniz üzerinde inşa edilmekte olan 2 milyon yolcu yıl kapasiteli Ordu-Giresun

Havalimanı 2015 yılı içinde hizmete açılacak (Sunumda kesin tarih belirtilmemiş).

Hakkari Havalimanı Mayıs 2015’te tamamlanacak.

Ağrı Havalimanı terminal binası (Mart 2015), Van-Ferit-Melen Havalimanı yeni terminal binası ile teknik

blok ve kule binası (Mart 2015), Diyarbakır Havalimanı terminal binası (Mayıs 2015), Atatürk Havalimanı

pist – apron-taksi yolu sahaları yapımları (Nisan 2015) yıl içinde tamamlanacak.

Bütçe sunumunda yer almamakla birlikte, aslında yapılacaklar (ve devam eden işler) bunlarla kısıtlı değil.

Birçok havalimanımızın için yeni terminal binaları proje çalışmaları sürdürülmekte olduğunu, DHMİ Genel

Müdürlüğü’nün de havalimanlarında sürekli devam eden onarım-yenileme işlerini, teçhizat alımlarını

biliyoruz. Hava seyrüsefer yatırımları da var tabi.

Bütçe sunumunda dikkat çeken bir konu, “Milli Bölgesel Yolcu Uçağı Üretim Projesi”. Ön fizibilite

çalışmasının ilgili kurum/kuruluş ve özel sektör katılımı ile tamamlandığı ve uçak üretimi için muhtemel

yerli ve yabancı firmalar ile görüşmelerin sürdürüldüğü belirtiliyor. Bence, zor ve zahmetli bir süreç.

Bekleyip göreceğiz…(Bu arada, Çin yerli uçak imalatına başladı, Rusya sırada…).

Ayrıca, ülkemizde havacılık ve uzay teknolojilerinin geliştirilmesi amacıyla bu yöndeki tüm faaliyetleri

koordine edecek “Türk Uzay Ajansı” kurulacağı ifade ediliyor. Bence oldukça geç kaldık, bir an kurulup,

çalışmaya başlaması lazım…

Yorum: Havayolu ulaşımı yatırımlarının devlet bütçesinden daha fazla pay alması beklenmemeli. Kamu-Özel

Sektör İşbirliği kapsamındaki yatırımlar/gerçekleştirmeler havacılık sektörüne çok büyük yatırım kolaylığı

ve katkı sağlıyor. Samsun-Çarşamba, Nevşehir-Kapadokya ve Kocaeli-Cengiz Topel havalimanları için de

özelleştirme çalışmaları yapıldığını biliyoruz.

Havacılığımız çok hızlı gelişiyor. Var olan kaynakları çok iyi kullanmak lazım, yatırımları planlandığı

şekilde ve tarihlerde gerçekleştirmek lazım. Bence en önemli (en kritik) yatırım, İstanbul 3. Havalimanı.

Öngörülen zamanında bitirilmeli. Ben 2018 yaz öncesine de razıyım…

Diğer yandan, bütçe tasarısını Antalya Bölgesi açısından da inceledim. Antalya (Manavgat ve Alanya)

demiryolu hatlarına ilişkin uygulama projeleri bilgisine yer verilmiş (Düz yeşil çizgi, uygulama projeleri

devam edenler, kesikli yeşil çizgi; uygulama projesi başlatılacaklar). Temennim, en kısa sürede

gerçekleşmeleri. Daha önce yazdığım gibi, istenirse yeterli kaynak ayrılır ve yapılır.